Επικίνδυνα ανεβαίνει το θερμόμετρο μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας. H κόντρα
για τις διαφιλονικούμενες βραχονησίδες παρασύρει τις δύο χώρες σε
εμπορική και πολιτική σύρραξη

Το μήλον της
Εριδος είναι οι ακατοίκητες βραχονησίδες τις οποίες οι Κινέζοι αποκαλούν
Ντιαογιού και οι Ιάπωνες Σενκάκου, όμως η σύγκρουση των δύο μεγαλύτερων
οικονομιών της Ασίας -που βρίσκονται μόλις ένα βήμα πίσω από τις ΗΠΑ σε
παγκόσμιο επίπεδο- προκαλεί πολύ μεγαλύτερη ανησυχία στη διεθνή
κοινότητα από ό,τι μια απλή εδαφική διεκδίκηση.

Αμέσως μετά τις
πρώτες ανταλλαγές απειλητικών και ενίοτε προκλητικών δηλώσεων και από
τις δύο πλευρές και κυρίως το Πεκίνο, που άφηναν ανοιχτό το ενδεχόμενο
ακόμη και στρατιωτικής επέμβασης, η κινεζική πλευρά πέρασε στο… ψητό,
προειδοποιώντας εμμέσως το Τόκιο με οικονομικές κυρώσεις. Παρότι οι δύο
χώρες έχουν κακό παρελθόν, οι οικονομικές τους σχέσεις είναι στενές και
μάλιστα το μεταξύ τους εμπόριο έφτασε μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2012 τα
165 δισ. δολάρια.

Ανά τακτά χρονικά διαστήματα, όμως, και συνήθως
όταν επίκειται αλλαγή ηγεσίας σε κάποια από τις δύο πρωτεύουσες,
δημιουργούνται τριβές οι οποίες πλήττουν τις οικονομικές τους
συναλλαγές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η μίνι κρίση που
δημιουργήθηκε πριν από δύο χρόνια, όταν οι ιαπωνικές Αρχές είχαν
συλλάβει τον καπετάνιο αλιευτικού σκάφους που εισήλθε στα χωρικά ύδατα
κοντά στις συγκεκριμένες βραχονησίδες.

 

Στην
ημερήσια διάταξη είναι και στις δύο χώρες οι διαδηλώσεις. Είναι
χαρακτηριστικό ότι οι διαδηλωτές που βγήκαν σε 100 κινεζικές πόλεις για
να διαμαρτυρηθούν κατά της Ιαπωνίας φώναζαν συνθήματα όπως «Σκοτώστε τα
γιαπωνέζικα σκυλιά».

Η απάντηση της Κίνας ήταν
να «μπλοκάρει» την πώληση σπανίων γαιών προς την ιαπωνική βιομηχανία,
ενώ ταυτόχρονα ξεκίνησε μόνη της γεωτρήσεις σε υποθαλάσσιο απόθεμα
φυσικού αερίου, πράγμα το οποίο είχε συμφωνηθεί μεταξύ των δύο χωρών ότι
θα πραγματοποιούνταν από κοινού.
 
Ανοιχτές απειλές
Την ίδια τακτική φαίνεται ότι υιοθετεί και πάλι η κινεζική ηγεσία,
καθώς το επίσημο όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος, η «Λαϊκή
Εφημερίδα», δημοσίευσε άρθρο με το οποίο απειλεί ανοιχτά το Τόκιο με
κυρώσεις εάν δεν υποχωρήσει στη διένεξη. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο
συντάκτης του δημοσιεύματος, σημαντικοί τομείς όπως η παραγωγή, τα
οικονομικά και οι εξαγωγές προς την Κίνα, όπως επίσης και η «εισαγωγή
σημαντικών για στρατηγικούς λόγους υλικών» θα μπορούσαν να υποστούν
συνέπειες μέτρων ανταπόδοσης. Αναφέρει ακόμη ότι η Κίνα είναι ο
σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Ιαπωνίας, η οποία επωφελήθηκε από
τη συνεργασία για να ξεπεράσει τις οικονομικές κρίσεις του 2008 και του
2011. «Θα προτιμούσε η Ιαπωνία να χάσει ξανά δέκα χρόνια ή μήπως θα ήταν
διατεθειμένη να πάει πίσω ακόμη και είκοσι χρόνια;» διερωτάται ο
συντάκτης διατυπώνοντας μια διόλου συγκαλυμμένη απειλή.

Οι πρώτες
που ένιωσαν τις συνέπειες της ρήξης ήταν οι ιαπωνικές εταιρείες που
έχουν παραρτήματα στην Κίνα, λόγω των διαδηλώσεων που πραγματοποίησαν οι
Κινέζοι τις προηγούμενες ημέρες, όχι μόνο για τις βραχονησίδες αλλά και
με την ευκαιρία της επετείου από την ιαπωνική κατοχή σε κινεζικά εδάφη.
Κολοσσοί της παγκόσμιας αγοράς, όπως η Toyota και η Panasonic,
αναγκάστηκαν να κλείσουν τα γραφεία τους για μερικές ημέρες και να
παγώσουν την παραγωγή, φοβούμενοι για τις εγκαταστάσεις αλλά και τους
εργαζομένους τους.

Το «χαρτί» του εθνικισμού είναι κάτι στο οποίο
έχει ποντάρει αρκετές φορές η κινεζική ηγεσία, ενισχύοντάς το σε
αρκετές περιπτώσεις. Οπότε υπήρχε ο κίνδυνος η κατάσταση να εκτροχιαστεί
και να σημειωθούν κρούσματα βίας εναντίον εργαζομένων σε εταιρείες
ιαπωνικών συμφερόντων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι διαδηλωτές
που βγήκαν σε 100 κινεζικές πόλεις για να διαμαρτυρηθούν κατά της
Ιαπωνίας φώναζαν συνθήματα όπως «Σκοτώστε τα γιαπωνέζικα σκυλιά».

Η κόντρα μεταξύ των δύο χωρών έχει λάβει κοινωνικές διαστάσεις στην
Κίνα, όπου για αρκετούς πολίτες η Ιαπωνία ταυτίζεται με θανάσιμο εχθρό.
Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, περισσότεροι από τους μισούς Κινέζους
εκτιμούν ότι μέσα στα επόμενα χρόνια θα υπάρξει μια «στρατιωτική
σύρραξη» με την Ιαπωνία.

Από την άλλη, βέβαια, όπως σημειώνει το
περιοδικό «Economist», η Ασία είναι πολύ απασχολημένη αυτήν τη στιγμή με
το να βγάζει χρήματα, οπότε δεν έχει χρόνο για να διεξάγει πολέμους.
Αυτό ισχύει πολύ περισσότερο για την Κίνα, που ενδιαφέρεται πιο πολύ για
τη διεύρυνση της οικονομικής παρά της εδαφικής της επιρροής στην
περιοχή.

Οι βραχονησίδες
Το πλούσιο υπέδαφος τις έκανε μήλον της Εριδος

Οι τρεις βραχονησίδες που βρέθηκαν στο επίκεντρο της διαμάχης μεταξύ
Κίνας και Ιαπωνίας βρίσκονται στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας και
ανήκαν σε ιδιώτη. Οι δύο χώρες διεκδικούν τις βραχονησίδες, με το Τόκιο
να βασίζεται στο γεγονός ότι η Ιαπωνία πήρε τον έλεγχό τους το 1885 και
το Πεκίνο να στηρίζεται στην ιστορική περίοδο από το 1368 έως το 1644,
όταν ανήκαν στην κινεζική αυτοκρατορία υπό τη δυναστεία των Μινγκ και
εμφανίζονται ως κινεζική επικράτεια σε χάρτες και βιβλία της εποχής. Η
στρατηγική σημασία των ακατοίκητων νησίδων είναι μεγάλη, καθώς εκτιμάται
ότι έχουν πλούσιο υπέδαφος με σημαντικά αποθέματα πετρελαίου και
φυσικού αερίου.

Η ιαπωνική κυβέρνηση, η οποία ήδη υπενοικίαζε τις
βραχονησίδες και έχει τη διοικητική τους ευθύνη από το 1972, οπότε
έφυγαν από τη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ, υποστηρίζει ότι προχώρησε στη
συμφωνία αγοράς έναντι 26 εκατομμυρίων δολαρίων για να διασφαλίσει τη
σταθερότητα στην περιοχή. Εν όψει της λήξης του συμβολαίου υπενοικίασης,
ο εθνικιστής κυβερνήτης του Τόκιο, Σιντάρο Ισιχάρα, είχε ξεκινήσει
διαπραγματεύσεις για την αγορά τους με τον ιδιοκτήτη τους και έτσι η
κεντρική κυβέρνηση αποφάσισε να παρέμβει προκειμένου να αποτραπούν
προκλητικές ενέργειες από εθνικιστικούς κύκλους γύρω από τον κυβερνήτη.

Η κινεζική ηγεσία από την πλευρά της εκτίμησε ότι υπήρξε συνεργασία
μεταξύ των εθνικιστών και της κεντρικής κυβέρνησης της Ιαπωνίας για να
δικαιολογηθεί η εθνικοποίηση των διεκδικούμενων βραχονησίδων. Θεωρώντας
δε ότι το Τόκιο περιφρονεί τις διεκδικήσεις της αγοράζοντας τις
βραχονησίδες, δημοσιοποίησε για πρώτη φορά τις ακριβείς συντεταγμένες
των σημείων που υποστηρίζει ότι της ανήκουν και προειδοποίησε ότι εάν
χρειαστεί θα προχωρήσει και σε επιπλέον μέτρα.

Διπλωματία
Ανησυχία για τις επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία

Η Ουάσιγκτον παρακολουθεί με ιδιαίτερη ανησυχία την ένταση που έχει
προκληθεί μεταξύ των δύο μεγάλων δυνάμεων της Νοτιοανατολικής Ασίας,
ειδικά εξαιτίας της επίπτωσης που μπορεί να έχει μια μακροχρόνια
«ψυχροπολεμική» κατάσταση στην παγκόσμια οικονομία. Εξ ου και η
προσπάθεια του Αμερικανού υπουργού Αμυνας Λίον Πανέτα να κατευνάσει τα
πνεύματα με συστάσεις περί αυτοσυγκράτησης προς τις δύο πλευρές κατά τη
διάρκεια επισκέψεών του σε Πεκίνο και Τόκιο.
Ωστόσο, την ίδια
στιγμή που εκφράζει την ανησυχία της για περαιτέρω κλιμάκωση, η
Ουάσιγκτον λειτουργεί ως… προβοκάτορας με τις συζητήσεις για το
αντιπυραυλικό σύστημα της Ιαπωνίας. Από το Τόκιο όπου βρέθηκε πριν από
λίγες ημέρες, ο Πανέτα ανακοίνωσε ότι θα εγκατασταθεί ένα δεύτερο
αντιπυραυλικό ραντάρ στην Ιαπωνία, χωρίς να ανακοινώσει την ακριβή
τοποθεσία.
Ο Αμερικανός αξιωματούχος τόνισε ότι στόχος των
εγκαταστάσεων θα είναι η άμυνα έναντι μιας πιθανής επίθεσης από τη
Βόρεια Κορέα, διευκρινίζοντας ότι δεν αφορά την Κίνα. Το Πεκίνο από την
πλευρά του έχει εντελώς διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων, ενθυμούμενο
ότι η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον έχει τοποθετηθεί
ξεκάθαρα υπέρ του Τόκιο στον καβγά για τις βραχονησίδες. Το ίδιο είχε
πράξει πριν από λίγες εβδομάδες και ο ίδιος ο Πανέτα, λέγοντας ότι εάν
υπάρξει κλιμάκωση οι ΗΠΑ θα στείλουν μη επανδρωμένα αεροσκάφη για να
υπερασπιστούν το νησιωτικό σύμπλεγμα.
 
Αλλαγή στάσης
Οπότε για την Κίνα η στάση των ΗΠΑ είναι μια ακόμη προσπάθειά τους να
εκμεταλλευτούν τις όποιες εντάσεις υπάρχουν στην περιοχή για να
εδραιώσουν τη θέση τους εκεί. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι η κυβέρνηση
Ομπάμα έχει αλλάξει τον προσανατολισμό της αμερικανικής εξωτερικής
πολιτικής ρίχνοντας ιδιαίτερο βάρος στη Νοτιοανατολική Ασία και θέλει να
ενισχύσει τις εκεί συμμαχίες της αλλά και την αμερικανική στρατιωτική
παρουσία.

Είναι κοινό μυστικό ότι η αυξανόμενη ισχύς της Κίνας
σε όλα τα επίπεδα και η μεγαλύτερη επιρροή που ασκεί στο συγκεκριμένο
σημείο του πλανήτη ενοχλούν την Ουάσιγκτον, που θέλει να διατηρήσει τις
ισορροπίες ως έχουν.

Η διεκδίκηση των βραχονησίδων είναι μόνο ένα
σκέλος του διπλωματικού παιχνιδιού που παίζεται στη Νοτιοανατολική
Ασία, όπου βρίσκονται και οι περισσότερες αναδυόμενες υπερδυνάμεις της
παγκόσμιας οικονομίας. Σημαντικό ρόλο παίζουν και τα ζητήματα εθνικού
γοήτρου κάθε χώρας.
Για παράδειγμα, η Ιαπωνία, που υπήρξε
αποικιοκρατική δύναμη, έχει προβάλει αρκετές εδαφικές απαιτήσεις όχι
μόνο προς το Πεκίνο αλλά και προς άλλες χώρες, όπως η Ταϊβάν, που είναι
σύμμαχοι των ΗΠΑ. Και η Κίνα, από την πλευρά της, θεωρεί ζήτημα τιμής το
να μη συμβιβαστεί με τους γείτονές της, καθώς έχει με το μέρος της το
δίκαιο του… ισχυρού.
 
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ

• 1972: Οι ΗΠΑ παραχωρούν στην Ιαπωνία τον έλεγχο των βραχονησίδων που είχαν αναλάβει μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
• 1996: Ομάδα Ιαπώνων χτίζει φάρο σε μία από τις νησίδες ενώ Κινέζοι ακτιβιστές συνεχίζουν να τις επισκέπτονται.
• 2004: Η Ιαπωνία συλλαμβάνει επτά Κινέζους ακτιβιστές που έχουν αποβιβαστεί στις βραχονησίδες.
• 2005:
  Βίαιες αντιιαπωνικές διαδηλώσεις στην Κίνα με αφορμή την επιδείνωση των
  διμερών σχέσεων. Οι δύο πλευρές αποφασίζουν να μη δώσουν ξανά αφορμή
  για ένταση.
• 2010: Η Ιαπωνία συλλαμβάνει τον
  καπετάνιο αλιευτικού σκάφους που συγκρούεται με σκάφη της ακτοφυλακής
  κοντά στις βραχονησίδες. Σύντομα προκαλείται διπλωματικό επεισόδιο και
  το Τόκιο απελευθερώνει τον καπετάνιο χωρίς όμως να ζητήσει συγνώμη.
• Απρίλιος 2012:
  Ο κυβερνήτης του Τόκιο, Σιντάρο Ισιχάρα, δηλώνει ότι θα χρησιμοποιήσει
  κρατικά κεφάλαια για να αγοράσει τις βραχονησίδες από τον ιδιώτη
  ιδιοκτήτη τους.
• Αύγουστος 2012: Ακτιβιστές
  από το Χονγκ Κονγκ φτάνουν στις βραχονησίδες. Συλλαμβάνονται όλοι. Λίγες
  ημέρες μετά καταφθάνουν στη διαφιλονικούμενη περιοχή 10 Ιάπωνες
  εθνικιστές.
• 11 Σεπτεμβρίου 2012: Η Ιαπωνία
  ανακοινώνει ότι εθνικοποιεί τις βραχονησίδες αγοράζοντάς τες από τον
  ιδιώτη ιδιοκτήτη τους, με την αιτιολογία ότι θέλει να διασφαλίσει τη
  σταθερότητα στην περιοχή. Απαντώντας η Κίνα αποστέλλει δύο πλοία κοντά
  στις βραχονησίδες, τα οποία αποχωρούν πριν από τη δύση του ηλίου.
  Ξεκινούν μαζικές αντιιαπωνικές διαδηλώσεις σε δεκάδες κινεζικές πόλεις.

ΜΑΡΙΑ ΑΔΑΜΙΔΟΥ
[email protected]