Απόσπασμά: “Το άρθρο 9 της Συνθήκης για την ίδρυση αναφέρει ότι «τα μέλη του Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ) αναλαμβάνουν αμετάκλητα και άνευ όρων να καταβάλουν σε πρώτη ζήτηση τα κεφάλαια που θα ζητηθούν από τον Γενικό Διευθυντή βάσει της παρούσας παραγράφου εντός επτά ημερών από την παραλαβή της αίτησης». Τα άρθρα 27 και 30 χορηγούν νομική προσωπικότητα στον ΕΜΣ, ο οποίος θα μπορέσει να αναλάβει νομικές ενέργειες (για παράδειγμα, κατά ενός κράτους που αδυνατεί να καταβάλει το αιτούμενο ποσό), αλλά και θα απολαμβάνει (όπως και τα μέλη της διοίκησης και του προσωπικού) την διπλωματική ασυλία. Περεταίρω, τα έγγραφα του ΕΜΣ, δεν θα είναι διαθέσιμα στο ευρύ κοινό: «τα αρχεία του ΕΜΣ και όλα τα έγγραφα που του ανήκουν ή βρίσκονται στην κατοχή του, είναι απαραβίαστα» (άρθρο 27).

Με έδρα τον Λουξεμβούργο, αυτό το προσωρινό ταμείο (είχε προγραμματιστεί να λήξει τον Ιούλιο 2013) [1] είχε ως στόχο να καθησυχάσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές. 
Στόχος του είναι να εξασφαλίσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στη ζώνη του ευρώ με την παροχή επείγουσας βοήθειας στις χώρες της ζώνης του ευρώ που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες.

Έτσι, ο ευρωπαϊκός μηχανισμός μπορεί να φέρει φρέσκα κεφάλαια σε χώρες που θέλουν τη βοήθεια του. Έχει επίσης τη δυνατότητα να αγοράσει τους νέους τίτλους του δημοσίου χρέους που εκδίδονται στην πρωτογενή αγορά, υπό την προϋπόθεση ότι η ενδιαφερόμενη χώρα θα εφαρμόσει ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας υπενθυμίζοντας την πικρή γεύση της σάλτσας που σερβίρεται από το ΔΝΤ στις χώρες του τρίτου κόσμου από τη δεκαετία του 1980 [2] . Μπορεί επίσης να παρέμβει στη δευτερογενή αγορά, ώστε να ανακουφίσει τις τράπεζες που κατέχουν τίτλους του δημόσιου χρέους των χωρών «υψηλού κινδύνου».

Πώς θα χρηματοδοτηθεί το ΕΤΧΣ; Εκδίδει ομόλογα που είναι εγγυημένα από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ κατ ‘αναλογία με τη συμμετοχή τους στην ΕΚΤ. Στα χαρτιά, η ικανότητα επέμβασης του ήταν αρχικά 250 δισ. ευρώ ύστερα 440 δισ. ευρώ, πριν να αυξηθεί σε 1.000 δισ. ευρώ στις 27 Οκτωβρίου 2011.

Παρά αυτές τις προσπάθειες, τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ δεν κατάφεραν να καθησυχάσουν τις αγορές, οι οποίες απαιτούν όλο και περισσότερο: «Ενώ θα έπρεπε να κληθεί για να σηκώσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ στις αγορές κατά την αντιμετώπιση της κρίσης των δημόσιων χρεών, προκαλεί πλέον την δυσπιστία των επενδυτών. Το ΕΤΧΣ χρειάστηκε  δυο προσπάθειες για να προσελκύσει 3 δις. ευρώ υπέρ της Ιρλανδίας. Και αναγκάστηκε να υπηρετήσει ένα επιτόκιο σε απότομη αύξηση. Η διαφορά με τα γερμανικά επιτόκια τριπλασιάστηκε μέσα σε πέντε μήνες [3] !  Στην πραγματικότητα, πέρα από τις ανακοινώσεις των διαφόρων συνόδων κορυφής της ΕΕ, το ΕΤΧΣ δεν διέθετε τον Δεκέμβριο 2011 παρά 20 δις ευρώ που κατάφερε οδυνηρά να συγκεντρώσει στις χρηματοπιστωτικές αγορές μέσω της πώλησης των ομολόγων [4] . Πρόκειται για πολύ μικρό ποσό σε σχέση με τις ανάγκες.

Ενώ η αποστολή του ΕΤΧΣ ήταν να βοηθήσει τόσο τα πιο χρεωμένα κράτη της ζώνης του ευρώ όσο όσο και τις ιδιωτικές τράπεζες στο χείλος της αβύσσου, κινδυνεύει να επιδεινώσει περαιτέρω το χρέος της Ευρώπης (ιδιαίτερα αν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν οι εγγυήσεις των κρατών μελών της Ευρωζώνης), συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην έκρηξη της ζώνης του ευρώ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που ξεπεράστηκε εντελώς από τα γεγονότα και ενώπιον της αποτυχίας του ΕΤΧΣ, ζήτησε εξάλλου στις αρχές Νοεμβρίου 2011 την επιτάχυνση των ενεργειών που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ικανότητας επέμβασης του ταμείου, αλλά ήταν μάταιο. Ήδη από τον επόμενο μήνα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσιζε να εγκαινιάσει την λειτουργία του διαδόχου του ΕΤΧΣ, τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ) κατά ένα έτος νωρίτερα [5] , ο οποίος με τη σειρά του θα είναι ένα πραγματικό διεθνές χρηματοπιστωτικό ίδρυμα του οποίου ο φάκελος θα καθοριστεί σε 500 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των 250 του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Τροφοδοτημένος εν μέρει από τα κράτη, ο ΕΜΣ θα είναι στην ουσία ένα μόνιμο εργαλείο μεταφοράς του πλούτου των λαών προς τις τράπεζες. Πράγματι, το νομικό πλαίσιο του ΕΜΣ υποχρεώνει τους λαούς να είναι εγγυητές των χρεών ενώπιο των τραπεζών.

Για να δημιουργήσει το ΕΜΣ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μάρτιου 2011 τροποποίησε το άρθρο 136 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσθέτοντας: «τα κράτη μέλη με νόμισμα το ευρώ μπορούν να θεσπίσουν ένα μηχανισμό σταθερότητας ο οποίος θα ενεργοποιηθεί εάν είναι απαραίτητο για τη διατήρηση της σταθερότητας της ζώνης του ευρώ ως σύνολο. Η επιδότηση, στο πλαίσιο του μηχανισμού, κάθε αναγκαίας οικονομικής βοήθειας, θα υπόκειται σε αυστηρούς όρους» [6] .

Το άρθρο 9 της Συνθήκης για την ίδρυση αναφέρει ότι «τα μέλη του ΕΜΣ αναλαμβάνουν αμετάκλητα και άνευ όρων να καταβάλουν σε πρώτη ζήτηση τα κεφάλαια που θα ζητηθούν από τον Γενικό Διευθυντή βάσει της παρούσας παραγράφου εντός επτά ημερών από την παραλαβή της αίτησης» [7]  . Τα άρθρα 27 και 30 χορηγούν νομική προσωπικότητα στον ΕΜΣ, ο οποίος θα μπορέσει να αναλάβει νομικές ενέργειες (για παράδειγμα, κατά ενός κράτους που αδυνατεί να καταβάλει το αιτούμενο ποσό), αλλά και θα απολαμβάνει (όπως και τα μέλη της διοίκησης και του προσωπικού) την διπλωματική ασυλία. Περεταίρω, τα έγγραφα του ΕΜΣ, δεν θα είναι διαθέσιμα στο ευρύ κοινό: «τα αρχεία του ΕΜΣ και όλα τα έγγραφα που του ανήκουν ή βρίσκονται στην κατοχή του, είναι απαραβίαστα» (άρθρο 27).

Σύμφωνα με τη συμφωνία του Δεκεμβρίου 2011, ο ΕΜΣ θα διοικείται σύμφωνα με τον κανόνα της ειδικής πλειοψηφίας: μια απόφαση θα πρέπει να συγκεντρώσει τουλάχιστον το 85% των δικαιωμάτων ψήφου για να είναι έγκυρη, ενώ η ομοφωνία ήταν ο κανόνας προηγουμένως. Αυτό δίνει τη δυνατότητα βέτο σε τρεις χώρες που διαθέτουν πάνω από 15% των ψήφων: την Γερμανία (27,1%), τη Γαλλία (20,4%) και την Ιταλία (17,9%). Μία από τις άλλες χώρες δεν θα μπορέσει να αντιταχθεί μόνη της σε μια απόφαση του ΕΜΣ, όπως ήταν η περίπτωση το φθινόπωρο του 2011 για τη Φινλανδία και τη Σλοβακία.

  

Εν ολίγοις, να ένας θεσμός που θα είναι μόνιμος, αντιδημοκρατικός, απρόσβλητος από νομική άποψη, απόκρυφος, και που θα μπορέσει να απαιτήσει από κάθε χώρα της ζώνης του ευρώ, μέσα σε μια εβδομάδα, να καταβάλει δισεκατομμύρια ευρώ «αμετάκλητα και άνευ όρων!». 

Ολοφάνερα σημάδια: η Ευρώπη του χρηματοπιστωτικής συστήματος χρησιμοποιεί την οικονομική κρίση και το ζήτημα του δημόσιου χρέους για να πάρει τις πλήρεις εξουσίες. Η λιτότητα των λαών είναι το πιστεύω της.

Σημειώσεις 

[1]. Le Conseil européen de décembre 2011 a avancé son remplacement par le MES d’un an, en juillet 2012.

[2]. Damien Millet et Éric Toussaint, 60 Questions 60 Réponses sur la dette, le FMI et la Banque mondiale, Bruxelles-Genève, CADTM-Syllepse, 2008. 

[3]. Marianne, 12-18 novembre 2011.

[4]. Pierre-Henri Thomas, « L’Europe ne sort pas son Bazooka », Le Soir, 10-11 décembre 2011.

[5] Voir le site http://www.interpellation-mes.be/

[6]. http://www.european-council.europa.eu/home-page/highlights/ready-to-stabilise-the-whole-eurozone.aspx?lang=fr

[7]. Pour le texte du traité en anglais, voir http://consilium.europa.eu/media/1216793/esm%20treaty%20en.pdf