Ένας έφηβος αγνοούμενος σε ομαδικό τάφο
Μέχρι πριν από λίγο καιρό βρισκόταν στον μακρύ κατάλογο των αγνοουμένων. Για 37 χρόνια, η μαυρόασπρη μορφή του είχε τη δική της θέση ανάμεσα στο φωτογραφικό μωσαϊκό της πιο τραγικής πτυχής της τουρκικής εισβολής του 1974. Ώσπου, μόλις πρόσφατα, τα αδέλφια του -μια και οι γονείς του έφυγαν από τη ζωή με τον καημό του παιδιού τους- ενημερώθηκαν για την… ανεύρεση και του δικού τους ανθρώπου.
Ο Αντρέας Ζαχαρία Σάββα από τη Δορά Λεμεσού ταυτοποιήθηκε με οστά, τα οποία είχαν βρεθεί σε ομαδικό τάφο μεταξύ της Βώνης και του τουρκοκυπριακού χωριού Επηχώ. Ένας αρχαίος τάφος, όπου ρίχθηκαν μετά την εκτέλεσή τους, 25 συνολικά Ελληνοκύπριοι στρατιώτες. Όταν αργότερα κάποιοι Τούρκοι τυμβωρύχοι προφανώς σύλησαν τον τάφο και βρήκαν τους νεκρούς, μετέφεραν τα οστά τους σε άλλο χώρο και τα παρέδωσαν όταν άρχισε η διαδικασία της ταυτοποίησης.
Ήταν η πολύ ταραγμένη περίοδος, λίγους μήνες πριν από το πραξικόπημα που άνοιξε το δρόμο για την τουρκική εισβολή.
Το πρωί της 10ης Αυγούστου 1974, στη διάρκεια της εκεχειρίας, ο έφηβος στρατιώτης πήγε με 12ωρη άδεια στο σπίτι της θείας του Μαρίτσας Αναστασίου στη Λεμεσό, όπου συναντήθηκε με τον πατέρα του και τον αδελφό του Χαρίλαο.
Μνημείο τιμής για τον 17χρονο ήρωα
ΑΝΑΜΕΝΟΝΤΑΣτη διακρίβωση της τύχης του Αντρέα και θέλοντας να κρατηθεί άσβεστη η μνήμη του έφηβου αγνοούμενου, η κοινότητα της Δοράς προχώρησε πριν από τέσσερα χρόνια στη δημιουργία πάρκου με μνημείο τιμής και θύμησης για το αμούστακο παιδί που βρέθηκε, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, στην πρώτη γραμμή του πολέμου.
Η αρχική ιδέα για να γίνει κάτι, ώστε να μην ξεχαστεί ο Αντρέας, ξεκίνησε από συμμαθητές του από το δημοτικό σχολείο, όταν σε κάποια συνεστίασή τους η απουσία του ήταν κάτι περισσότερο από αισθητή. Μετά από συνεννόηση και με τα αδέλφια του και έχοντας και τη σύμφωνη γνώμη του Συνδέσμου Αποδήμων και του Κοινοτικού Συμβουλίου, προχώρησαν οι διαδικασίες με την εξασφάλιση του χώρου στην αυλή της εκκλησίας.
Με οικονομική ενίσχυση του Υπουργείου Παιδείας αλλά και της Εκκλησίας διαμορφώθηκε το πάρκο και στήθηκε το μνημείο το οποίο, μαζί με τα οστά του ήρωα, που σε λίγες μέρες θα δεχτεί στα σπλάχνα της η γη της Δοράς, θα κρατήσει άσβεστη τη μνήμη και τη θυσία του 17χρονου παλικαριού.
Μαρτυρίες για τις τελευταίες τους στιγμές
Ήταν 8:30 το πρωί της 15ης Αυγούστου. Στις μαρτυρίες της Φρόσως Δημητρίου, που είναι καταγραμμένες στα αρχεία των αρμόδιων υπηρεσιών, αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι ανάμεσα στους Τούρκους που συνέλαβαν και με τα πόδια οδήγησαν τους 35 στρατιώτες στο χωριό Επηχώ, ήταν και Τουρκοκύπριοι κάτοικοι γειτονικών χωριών οι οποίοι και κατονομάστηκαν. Αργότερα κλήθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη και έδωσαν καταθέσεις, στις οποίες όμως είχαν αρνηθεί κάθε ανάμειξη.
Τις δικές τους σημαντικές μαρτυρίες, για τις τελευταίες στιγμές που θεάθηκαν ζωντανοί οι 35 στρατιώτες του 241 Τάγματος Πεζικού, κατέθεσαν με την επιστροφή τους από τις φυλακές των Αδάνων, οι άλλοι δύο συνάδελφοί τους που από την κρυψώνα τους είχαν δει τη σύλληψη και τη μεταφορά των 35 από τους Τούρκους. Οι ίδιοι, αν και είχαν γλυτώσει εκείνη την ημέρα, ωστόσο πιάστηκαν από τους Τούρκους την επόμενη μέρα και μαζί με εκατοντάδες άλλους Ελληνοκυπρίους μεταφέρθηκαν αιχμάλωτοι στην Τουρκία, απ’ όπου επέστρεψαν το φθινόπωρο του 1974, κουβαλώντας, στο σώμα και την ψυχή τους, τις δικές τους σκληρές εμπειρίες.