ΤΟΥΝΙΚΟΥΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗ*
Τριάντα επτά χρόνια έχουν περάσει από το δίδυμο έγκλημα του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής, χωρίς ουσιαστικά να διαφαίνονται προοπτικές επίλυσης του κυπριακού προβλήματος. Η τουρκική αδιαλλαξία έκδηλη στο τραπέζι των διαπραγμάτευσων με τον Έρογλου να είναι κομιστής των τουρκικών θέσεων για λύση συνομοσπονδιακής υφής. Τα γενεσιουργά αίτια της κυπριακής τραγωδίας πρέπει να αναζητηθούν στις αποσταθεροποιητικές ξένες επεμβάσεις των Αγγλοσαξόνων, στην πλειοδοσία δουλικής υποταγής της χούντας σε αυτούς, αλλά και στη σύμπλευση κάποιων εδώ στην Κύπρο που αυθυποβάλλονταν ότι προσέφεραν «εθνικό έργο» στην πατρίδα τους.
Στις παρακάτω γραμμές θα εκτεθούν ακροθιγώς τα στάδια-ορόσημα της κυπριακής τραγωδίας, τα οποία περιστρέφονταν γύρω από τον ίδιο άξονα, αυτό της κατάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας:

– Μετά την κατάρρευση της Ζυριχικής φόρμουλας τον Δεκέμβριο του 1963 οι Αγγλοαμερικανοί επαναπροσδιόρισαν τους στόχους τους.

Αυτή τη φορά δεν θα ήταν ο περιορισμός της Κυριαρχίας της Κύπρου με «δοτές λύσεις» τύπου Ζυρίχης, αλλά η ολοκληρωτική κατάργησή της. Τότε ήταν που προτάθηκε το κοινό αγγλοαμερικανικό σχέδιο Σάντυς Μπολ (31 Ιανουαρίου 1964), το οποίο καταργούσε την Κυπριακή Δημοκρατία, αφαιρούσε την κυριαρχία του κράτους θέτοντας το νησί υπό Νατοϊκή κατοχή. Η άρνηση της κυπριακής ηγεσίας να το αποδεχθεί οδήγησε σε αλλαγή της περιφερειακής τους στρατηγικής.

– Ακολούθως το νέο στρατήγημα των Αμερικανών ήταν αυτό της «ένωσης διά ανταλλαγμάτων» ή «διπλής ένωσης». Οι Αμερικανός απεσταλμένος του προέδρου Τζόνσον στη Γενεύη Ντιν Άτσεσον χρύσωνε το χάπι της Ένωσης εισαγάγοντας με δόλιο, αλλά αριστοτεχνικό τρόπο τον μηχανισμό της διχοτόμησης. Στην εφαρμογή του σχεδίου τους οι Αμερικανοί συμπαρέσυραν και τον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας Γιώργο Παπανδρέου, αφού μόνη λύση που προέκρινε ήταν η Νατοποίηση της Κύπρου για να αποφευχθεί η «κομμουνιστικοποίηση», όπως έλεγε της νήσου. Σε αυτό το σημείο, όμως, οι απόψεις του ταυτίζονταν με αυτές των Αμερικανών.

Στο όλο σενάριο προστίθεται και το σχέδιο πραξικοπηματικής ένωσης Κύπρου – Ελλάδας, το οποίο πρότεινε στον Μακάριο ο Πέτρος Γαρουφαλιάς στις 20 Αυγούστου του 1964 όταν ήλθε στο νησί.
Ενα πολύ επικίνδυνο εγχείρημα για την ασφάλεια της νήσου, καθώς δεν το ενέκριναν οι Αμερικανοί, ενώ οι Τούρκοι δεν θα έμεναν με τα χέρια σταυρωμένα σε μια τέτοια περίπτωση.

Ο Γ. Παπανδρέου οδηγήθηκε προς ακόμη πιο επικίνδυνους ατραπούς, όταν στις 23 Αυγούστου 1964 (Βλ. Μ. Ευριβιάδης, άρθρο 18 Ιουλίου 2010 στον Φ.) ενημέρωσε τους Αμερικανούς ότι μέσα σε μια βδομάδα θα μπορούσε να ανατρέψει τον Μακάριο.

Ο στρατηγός Λαναράς όταν έμαθε για τα σχέδια εναντίον του Μακαρίου αρνήθηκε να μεταβεί στην Κύπρο.

– Στη συνέχεια η δικτατορία στην Ελλάδα συνεχίζει να φλερτάρει με τα σχέδια Άτσεσον. Στον Εβρο τον Σεπτέμβριο του 1967 διαφάνηκε το χάσμα απόψεων μεταξύ των δυο πλευρών με τον Ντεμιρέλ να υποδεικνύει στους συνομιλητές του ότι η συνάντηση δεν έπρεπε να γίνει, αφού ετίθετο σε ενωτική βάση, υποδεικνύοντας μάλιστα ότι τέτοιο θέμα θα προκαλέσει ελληνοτουρκικό πόλεμο.

– Οι ξένες επεμβάσεις έφτασαν στο αποκορύφωμα τον Ιούνιο του 1971 στη Λισαβόνα όταν η χουντική ηγεσία συμφώνησε με τους Τούρκους ότι σε περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία στις ενοδοκοινοτικές συνομιλίες, Ελλάδα και Τουρκία θα επέμβουν για να επιβάλουν μια λύση διαμοιρασμού της νήσου στη βάση των σχεδίων Άτσεσον.

-Το 1973 οι Σοβιετικοί είχαν κάνει άλματα στον τομέα των διηπειρωτικών πυραύλων πλησιάζοντας τους Αμερικανούς.

Η Κύπρος φιλοξενούσε προηγμένα κατασκοπευτικά συστήματα “ΟΤΗ” που παρακολουθούσαν τις σοβιετικές δραστηριότητες. Πληροφορίες ότι η τότε βρετανική κυβέρνηση του Ουίλσον θα έκανε περικοπές των αμυντικών δαπανών, μη αποκλειομένου του ενδεχόμενου κλείσιμου των βρετανικών βάσεων στην Κύπρο πανικόβαλαν τους Αμερικανούς, καθώς διασύνδεαν την Κύπρο με τον ψυχροπολεμικό πυρηνικό ανταγωνισμό. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Ευρώπης είχαν περάσει μια κρίση εμπιστοσύνης όταν οι Ευρωπαίοι αρνήθηκαν στον Κίσινγκερ διευκολύνσεις για τον ανεφοδιασμό των Ισραηλινών κατά τη διάρκεια του αραβο-ισραηλινού πολέμου του Γιομ Κιπούρ το 1973.

Η κατάλληλη ευκαιρία δόθηκε τον Ιούλιο του 1974 με το πραξικόπημα και την εισβολή. Μια λύση τύπου Άτσεσον ήταν ο ιδανικός τρόπος επίλυσης του προβλήματος, αφού το «κυπριακό οικόπεδο» -με τα κατασκοπευτικά συστήματα που φιλοξενούσεθα μοιραζόταν σε δυο Νατοϊκούς συμμάχους και έτσι θα απομακρυνόταν μια για πάντα το ενδεχόμενο σοβιετικής διείσδυσης στο νησί.

*Ο Νίκος Παναγιωτίδης είναι δημοσιογράφος, διεθνολόγος – επισκέπτης λέκτορας Πολιτικής Επιστήμης.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 12/07/2011