Ευρισκόμενη ανάμεσα στην Ασία και την Ευρώπη, η Μέση Ανατολή παραμένει ένας «γόρδιος δεσμός» και δικαίως προκαλούν ανησυχία οι αραβικές εξεγέρσεις. Με τέτοια συμφραζόμενα, συχνά μοιάζει επιβεβλημένη η αναφορά στο «τουρκικό μοντέλο» και τα βλέμματα στρέφονται προς την Αγκυρα, ενώ συνεχής είναι και η στήριξη των ΗΠΑ προς την Τουρκία.

Πολλοί λένε ότι η Αγκυρα θα μπορούσε να γίνει κινητήρια δύναμη σε ένα τρίγωνο ανάμεσα στην Τουρκία, το Ιράκ και μία «νέα Αίγυπτο», με άξονα την φιλελευθεροποίηση της Μέσης Ανατολής.

Ομως θα πρέπει κατ’ αρχάς να διευκρινίσουμε την ιδέα ενός «τουρκικού μοντέλου». Αναφερόμαστε άραγε στον ιστορικό ρόλο του στρατού και του κεμαλικού κατεστημένου στη γέννηση της σύγχρονης Τουρκίας; Ο αιγυπτιακός στρατός θα μπορούσε να παίξει παρόμοιο ρόλο στην ειρηνική μετάβαση σε μία δυναμική δημοκρατία της αγοράς.

Αλλά υπό αυτή την άποψη, το «τουρκικό μοντέλο» θέτει δύο προβλήματα.

Πρώτον, ότι η προσφυγή στο στρατό σαν δύναμη εκσυγχρονισμού, σύμφωνα με μια λογική εμπνευσμένη από τον κεμαλισμό, δοκιμάστηκε με τη μορφή του “αραβικού σοσιαλισμού” και του παναραβισμού. Γνωρίζουμε τον θλιβερό απολογισμό.

Δεύτερον, η κατευθυνόμενη από τον στρατό δημοκρατία δίνει τη θέση της στον ισλαμικό συντηρητισμό, όπως αυτός του πρωθυπουργού της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ναι μεν ο συγκρητισμός Ισλάμ και πολιτικού οπορτουνισμού σημειώνει επιτυχία στις κάλπες και στην οικονομική ανάπτυξη, όμως η διπλωματία του «νέο – οθωμανισμού» όπως την ασκούσε ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου στη Μέση Ανατολή σήμερα έχει ήδη ανατραπεί από τις εξελίξεις.

Οι δυτικές δυνάμεις πρέπει να επαναπροσδιορίσουν με μεγάλη προσοχή την ισορροπία αξιών, συμφερόντων και ευθυνών. Πρέπει να ασκήσουν την τέχνη του ελιγμού, να προσαρμοστούν στις αλλαγές και να κρατηθούν μακριά από το σύνδρομο του «φρουρίου υπό πολιορκία».

Το πράγμα μπορεί να φαίνεται δύσκολο για τις χώρες που κλυδωνίζονται στο γεωπολιτικά και οικονομικά, αλλά το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να πιέσουμε ώστε να μην επικρατήσει η λεγόμενη «συναίνεση του Πεκίνου». Δηλαδή ένας συνδυασμός πολιτικής καταπίεσης και οικονομικού ανοίγματος υπό κρατικό έλεγχο, συνταγή αποτυχίας για το μέλλον του αραβικού κόσμου.

Ο κ. Jean – Sylvestre Mongrenier είναι αναλυτής στο Γαλλικό Ινστιτούτο Γεωπολιτικής ( Institut francais de Geopolitique ) του πανεπιστημίου Paris VIII
ΒΗΜΑ