Το φυσικό αέριο και οι γεωπολιτικές επιπτώσεις (Α”Μέρος)
ΤΩΝ ΜΙΧΑΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ, ΝΙΚΟΥ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ & ΜΙΧΑΛΗ ΝΙΚΟΛΑΟΥ*
Στην κατηγορία των μεγάλων της ενεργειακής αγοράς έχει πλέον ανέβει το Ισραήλ ύστερα από την πρόσφατη επίσημη ανακοίνωση της Νόουμπλ Ένερτζι -πετρελαϊκής εταιρείας με έδρα το Χιούστον- και των εταίρων της σχετικά με την εντελώς απροσδόκητη ανακάλυψη, πριν λίγα μόλις χρόνια, ενός τεράστιου υπεράκτιου πεδίου με φυσικό αέριο, του Λεβιάθαν, σε μεγάλο βάθος ανοιχτά από τη βόρεια ακτή του Ισραήλ. Τα ισραηλινά αποθέματα φυσικού αερίου στο Λεβιάθαν και στο γειτονικό υπεράκτιο πεδίο Ταμάρ εκτιμώνται -με στάνταρντ των ΗΠΑ- περίπου στα 700 δισ.κ.μ. (δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα).
Αγωγοί φυσικού αερίου: Δυνατότητες και όρια
ΜΙΑ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑπου έχει το Ισραήλ είναι να εξάγει αυτά τα 25 δισ.κ.μ./έτος μέσω ενός νέου χερσαίου αγωγού φυσικού αερίου που θα διασχίζει τη Συρία, τον Λίβανο, την Ιορδανία, ή το Ιράκ, πριν περάσει από την Τουρκία, απ’ όπου θα καταλήξει στον ευρωπαϊκό αγωγό στη Βουλγαρία και την Ελλάδα. Είναι μάλλον απίθανο, όμως, να αναλάβει το Ισραήλ το πολιτικό ρίσκο που συνεπάγεται η μεταφορά του φυσικού αερίου του διά μέσου των γειτόνων του στη Μέση Ανατολή.
Μια άλλη δυνατότητα που εξετάζεται αυτήν την στιγμή είναι η χρήση θαλάσσιου αγωγού. Τον Αύγουστο επισκέφθηκε την Αθήνα ο Ισραηλινός πρωθυπουργός και, όπως αναφέρεται, πρότεινε την κατασκευή αγωγού που θα ξεκινάει από τα υπεράκτια πεδία του Ισραήλ και θα καταλήγει στην ηπειρωτική Ελλάδα. Τέτοια απόπειρα θα αποτελούσε το πλέον δύσκολο τεχνολογικό εγχείρημα αυτού του είδους που έχει γίνει ποτέ. Ο αγωγός θα πρέπει να τοποθετηθεί στο μεγαλύτερο θαλάσσιο βάθος που έχει επιχειρηθεί ποτέ, με μεγάλα τμήματα του αγωγού σε βάθος 2000 μ., πάνω σε ανώμαλο υποθαλάσσιο έδαφος στη ράχη της ανατολικής Μεσογείου. Για να καλύψει τα 1040 χλμ από το Λεβιάθαν μέχρι το σημείο παράδοσης του αερίου κοντά στην Αθήνα, ο αγωγός θα πρέπει να έχει μήκος ίσο με εκείνο του μεγαλύτερου θαλάσσιου αγωγού στον κόσμο (ή και μεγαλύτερο κατά 200 χλμ, αν το αέριο πρόκειται να παραδίδεται στη βόρεια Ελλάδα).
Το κόστος κατασκευής τέτοιου θαλάσσιου αγωγού μπορεί να εκτιμηθεί κατά προσέγγιση από το κόστος ανάλογου αγωγού, του Γκρίνστριμ, που μεταφέρει αέριο από τη Λιβύη στην Ιταλία διασχίζοντας τη Μεσόγειο, και για την κατασκευή του οποίου επίσης χρειάστηκε η υπέρβαση πολλών τεχνικών δυσκολιών. Ο Γκρίνστριμ έχει μήκος 520 χλμ, διάμετρο 32 ίντσες, χωρητικότητα 8 δισ.κ.μ./έτος, και φτάνει σε θαλάσσιο βάθος 1100 μ. Αποπερατώθηκε πριν από έξι χρόνια και κόστισε 6.6 δισ. $, ή 13 εκατ. $/χλμ.
Για τη μεταφορά 25 δισ.κ.μ./έτος από το Λεβιάθαν στην Ελλάδα, θα ήταν απαραίτητοι τουλάχιστον δύο αγωγοί παρόμοιοι με τον Γκρίνστριμ, με διπλάσιο μήκος ο καθένας, και συνολική χωρητικότητα τριπλάσια του Γκρίνστριμ. Το κόστος κατασκευής αναμένεται να είναι περίπου 25 εκατ. $/χλμ (με την προϋπόθεση, φυσικά, οτι οποιεσδήποτε τεχνικές δυσκολίες δεν θα αποδειχθούν ανυπέρβλητες).
Προσθέτοντας το κόστος επέκτασης του ελληνικού δικτύου αγωγών φυσικού αερίου, ώστε να τριπλασιαστεί η χωρητικότητά του για να αντεπεξέλθει στη μεταφορά των επιπρόσθετων 25 δισ.κ.μ./έτος, το κόστος για την κατασκευή αγωγού από το Λεβιάθαν στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας ξεπερνάει τα 30 δισ. $, που ανάγεται σε κόστος 5 $/ΜΜΒtu (χωρίς επιδοτήσεις) για να φτάσει το φυσικό αέριο του Ισραήλ από το Λεβιάθαν στο ευρωπαϊκό δίκτυο.
Προσθέτοντας επίσης στο κόστος μεταφοράς τουλάχιστον 1 $/ΜΜΒtu για κόμιστρα, το περιθώριο κέρδους για το Ισραήλ και τους εταίρους του από τη χρήση θαλάσσιου αγωγού, με βάση την τρέχουσα τιμή αγοράς του ρωσικού αερίου στα γερμανικά σύνορα, είναι μηδαμινό. Η μεταφορά του φυσικού αερίου με πλοία θα ήταν περισσότερο αποδοτική, όπως αναλύεται παρακάτω.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ