Ο Κομφούκιος επιστρέφει στο Πεκίνο σε ηλικία 2.561 ετών
Το καθεστώς της Κίνας αποκαθιστά τον μεγάλο φιλόσοφο, καθώς η αχανής χώρα αναζητεί την ψυχή της για να πορευθεί στον 21ο αιώνα
ΤΑΝΙΑ ΜΠΟΖΑΝΙΝΟΥ
«ΑΝ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ με ορίζοντα έναν χρόνο,φύτεψε έναν σπόρο, αν με ορίζοντα 10 χρόνια, φύτεψε δέντρα,αν με 100 χρόνια,δίδαξε τον λαό» έλεγε ο Κομφούκιος. Η κινεζική ηγεσία σκέφτηκε σίγουρα με «μακρινό ορίζοντα» όταν αποφάσισε να αποκαταστήσει τον μεγάλο φιλόσοφο που την εποχή του Μάο Τσε Τουνγκ είχε πέσει σε δυσμένεια. Η αποκατάστασή του ξεκίνησε στη δεκαετία του ΄90
και συνεχίζεται μεθοδικότατα ως σήμερα. Και μόλις την περασμένη Τρίτη, την ημέρα που συμπληρώθηκαν 2.561 χρόνια από τη γέννησή του, έγινε η πρώτη λειτουργία σε κομφουκιανικό ναό στο Πεκίνο από το 1949, αφότου κατέλαβαν δηλαδή την εξουσία οι κομμουνιστές. Καθώς η σύγχρονη Κίνα αναζητεί την ψυχή της για να πορευτεί στον 21ο αιώνα, η προσωπολατρία του Μεγάλου Τιμονιέρη αντικαθίσταται από την προσωπολατρία του Μεγάλου Φιλοσόφου- και με τις ευλογίες του κόμματος.
Στη φρενήρη βαρβαρότητα που ονομάστηκε «Πολιτιστική Επανάσταση», από τα μέσα της δεκαετίας του ΄60 ως τα μέσα της δεκαετίας του ΄70, ο Μάο ανέδειξε τον Κομφούκιο ως τον υπ΄ αριθμόν ένα εχθρό του κομμουνιστικού κόμματος μαζί με το πρώην δεξί του χέρι, τον Λιν Μπιάο – σε βαθμό που μερικοί αμόρφωτοι χωρικοί πίστευαν ότι οι δυο τους ήταν αδέρφια που συνωμοτούσαν για να ανατρέψουν τον κινέζο ηγέτη! Μαθητές σχολείου τον αποδοκίμαζαν δημοσίως ενώ ενήλικοι υποχρεώνονταν να φωνάζουν συνθήματα εναντίον του σε στημένες διαδηλώσεις. Παντού ξεφύτρωσαν αφίσες που τον παρουσίαζαν σαν κάθαρμα. Ενα λαϊκό κόμικ έδειχνε τον Κομφούκιο να γελάει μοχθηρά βλέποντας τη σφαγή σκλάβων.
Η Εφημερίδα του Λαού θριαμβολόγησε: «Ο κομφουκιανισμός πέθανε για τα καλά». Το ραδιόφωνο μετέδιδε τακτικά το εξής: «Αν και ο “δάσκαλος Κονγκ” ( σ.σ.: όπως είναι το οικογενειακό όνομά του στα κινεζικά) είναι νεκρός, το πτώμα του συνεχίζει να αναδίδει μπόχα ως σήμερα. Το δηλητήριό του είναι βαθύ και η επιρροή του μεγάλη». Αυτά συνέβαιναν το 1974.
Τι συνέβη και το κινεζικό καθεστώς αποφάσισε σήμερα να αγκαλιάσει τον στοχαστή, του οποίου η διασημότερη ρήση είναι «Να μην κάνεις στον άλλο ό,τι δεν επιθυμείς να σου κάνουν»; Ο Κομφούκιος δεν πέρασε από κάποιο καθεστωτικό μηχανισμό μετάλλαξης ούτε υπέστη τη «μεταμέλεια» που υφίσταντο όσοι θεωρούνταν εχθροί του λαού. Δεν άλλαξε ούτε μία λέξη στις περίφημες ρήσεις και τη διδασκαλία του. Συνεχίζει να επιθυμεί να συμπεριφέρονται όλοι ενάρετα, περιλαμβανομένων των κυβερνητικών αξιωματούχων. Συνεχίζει να ζητεί από τους ανθρώπους να αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον με σεβασμό. Συνεχίζει να παροτρύνει τον κόσμο να αποζητεί συνεχώς τη γνώση και να σκέφτεται χρησιμοποιώντας την κρίση του με ανεξάρτητο πνεύμα. Αφού λοιπόν με βεβαιότητα δεν άλλαξε ο Κομφούκιος, τι άλλαξε; Την τελευταία εικοσαετία το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας προσπαθεί να επεκτείνει την επιρροή του αναπτύσσοντας την «ήπια ισχύ» δίπλα στην οικονομική και τη στρατιωτική ισχύ.
Η «ολική επαναφορά» του Κομφούκιου δεν άφησε αδιάφορο ούτε τον ίδιο τον πρόεδρο Χου Ζιντάο ο οποίος εμπνεύστηκε από τη φιλοσοφία του για να περιγράψει το όραμά του για μια «αρμονική κοινωνία». Ο φιλόσοφος επέστρεψε θριαμβευτικά στα σχολικά βιβλία εκτοπίζοντας τον μαρξισμό. Αποτελεί το «φάρμακο» για τις ψυχές των κινέζων εργατών που αυτοκτονούν κατά δεκάδες, λυγίζοντας από τις ανισότητες της σύγχρονης Κίνας.
Οπως ακριβώς έπρατταν διαδοχικές κινεζικές δυναστείες στο παρελθόν, έτσι και η ελίτ της Κίνας μεταχειρίζεται τον Κομφούκιο για να προωθήσει τα συμφέροντά της και να εδραιώσει την κυριαρχία της. Ο φιλόσοφος φέρνει από οπαδούς στο κόμμα μέχρι τουρίστες. Πουλιέται καλά στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Τα τελευταία έξι χρόνια, το Πεκίνο έχει ανοίξει περισσότερα από 500 Ινστιτούτα του Κομφούκιου σε περίπου 90 χώρες στον κόσμο. Ομως πρόκειται για έναν κομφουκιανισμό «α λα καρτ».
Μερικές διδαχές του προβλήθηκαν περισσότερο από άλλες, όπως οι έννοιες της «ιεραρχίας» και της «υποταγής» στην εξουσία.
«Ο Κομφούκιος, μόλις το περιβάλλον άλλαξε, επέστρεψε. Πιστεύω πως αυτό είναι πολύ καλό, ιδίως στη σημερινή υλιστική κοινωνία» λέει ο δάσκαλος του κομφουκιανισμού Γιανγκ Ρουκίν μιλώντας προς τον βρετανικό «Guardian», με αφορμή την επαναλειτουργία του ναού στο Πεκίνο. Και ομολογεί: «Ο περισσότερος κόσμος σήμερα είναι απλώς περίεργος. Δεν καταλαβαίνει πραγματικά τη θεωρία του. Ομως δεν πειράζει: όσο περνάει ο καιρός θα τη μάθουν καλύτερα. Ο κομφουκιανισμός ήταν πάντα στο αίμα του κινεζικού λαού».

732 βοηθοί, 3.000 μαθητές και 3.000.000 απόγονοι
O «Δάσκαλος Κονγκ», όπως μεταφράζεται κατά λέξη το όνομα του Κομφούκιου από τα κινεζικά (Κονγκ Φούζι), γεννήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 551 π.Χ. και έζησε 72 χρόνια. Καταγόταν από οικογένεια πολεμιστών και ο πατέρας του είχε διακριθεί στις μάχες και ήταν φεουδάρχης. Πέθανε όμως όταν ο Κομφούκιος ήταν τριών ετών και η μητέρα του τον πήρε και εγκατέλειψαν το φέουδο επειδή, ως παλλακίδα, ήθελε να αποφύγει τα βασανιστήρια από την επίσημη χήρα. Εζησαν στη φτώχεια, αυτό όμως δεν εμπόδισε τον Κομφούκιο να μορφωθεί και να είναι επιμελής μαθητής.
Στην πόλη Κούφου, όπου ζούσε, κήρυττε κάτω από μια βερικοκιά τους 3.000 μαθητές και τους 72 βοηθούς του (εκ των οποίων 12 σοφοί και τέσσερις μεγάλοι σοφοί). Αυτοί οι τελευταίοι ανέλαβαν να διαδώσουν τη φιλοσοφία του, καθ΄ ότι ο Κομφούκιος έγραφε λίγο και μιλούσε πολύ. Οι διδαχές του είναι συγκεντρωμένες στα «Ανάλεκτα του Κομφούκιου», τα οποία γράφτηκαν πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του. Τον κομφουκιανισμό εισήγαγε στην Ευρώπη ο ιταλός ιησουίτης μοναχός Ματέο Ρίτσι ο οποίος ήταν ο πρώτος που «λατινοποίησε» το όνομά του σε «Κομφούκιο».
Οι ιδέες του επικράτησαν στην Κίνα έναντι άλλων δοξασιών, όπως του ταοϊσμού, στη διάρκεια της δυναστείας Χαν (206 π.Χ.- 220 μ.Χ.). Αν και οι Κινέζοι αντιμετωπίζουν συχνά τον κομφουκιανισμό σαν θρησκεία, συνεχίζεται ως σήμερα η συζήτηση για το αν όντως είναι θρησκεία ή όχι.
Οι απόγονοι του Κομφούκιου τιμώνταν από τους διαδοχικούς αυτοκράτορες της Κίνας. Η οικογένειά του μάλιστα, οι Κονγκ, διαθέτει το μακρύτερο καταγεγραμμένο γενεαλογικό δέντρο στον κόσμο. Βρίσκεται στην 83η γενιά και το αρχείο άρχισε να τηρείται από τον θάνατο του Κομφούκιου. Σήμερα αριθμεί 2 εκατομμύρια καταγεγραμμένα μέλη και πιστεύεται ότι συνολικά φθάνουν τα 3 εκατ. Η πέμπτη και τελευταία έκδοση του γενεαλογικού δέντρου ολοκληρώθηκε πέρσι. Καταλαμβάνει 43.000 σελίδες που εκτείνονται σε 80 βιβλία και είναι η πρώτη που συμπεριέλαβε μέλη μειονοτήτων και γυναίκες (οι οποίες θεωρούνταν πάντα κατώτερες στην αυστηρή ιεραρχία του κομφουκιανισμού).

ΣΤΗ ΓΕΝΕΤΕΙΡΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΣΟΦΟΥ
Χωράφια με καλαμπόκι χθες, εμπορικά κέντρα σήμερα
Ανάμεσα στην Πύλη της πόλης Κούφου όπου ζούσε ο Κομφούκιος και το νεκροταφείο όπου είναι θαμμένος υπήρχαν κάποτε χωράφια με καλαμπόκι. Σήμερα έχουν χτιστεί δυο εμπορικά κέντρα. Ο κόκκινος καπιταλισμός είναι εμφανής σε ολόκληρη την Κίνα η οποία, σύμφωνα με την Ρrice Water Ηouse Coopers, ως το 2015 θα γίνει η πρώτη αγορά παγκοσμίως για πολυτελή αντικείμενα.
«Καλύτερα ένα διαμάντι με ψεγάδι, παρά ένα αψεγάδιαστο βότσαλο» έλεγε ο Κομφούκιος- και οι Κινέζοι το παίρνουν σήμερα κατά γράμμα. Ολοι οι ακριβοί οίκοι συρρέουν στη χώρα: ο Gucci έχει παρουσία σε 26 πόλεις, ο Louis Vuitton σε 25, ο κοσμηματοπώλης Cartier σε 33. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι πόλεις όπου κάνει θραύση η πολυτέλεια σήμερα είναι οι λεγόμενες «δευτέρας διαλογής», δηλαδή οι μεσαίου μεγέθους και όχι οι τέσσερις μεγάλες (Πεκίνο, Σανγκάη, Γκουανγκτσού και Σεντσέν). Μεσαίου μεγέθους για τα δεδομένα της Κίνας, καθ΄ ότι έχουν γύρω στα 5 εκατομμύρια κατοίκους (καταναλωτές) η καθεμία.
«Οταν μια χώρα κυβερνάται καλά, η φτώχεια είναι κάτι για το οποίο πρέπει να ντρέπεται. Οταν κυβερνάται άσχημα, ο πλούτος είναι κάτι για το οποίο πρέπει να ντρέπεται» δίδασκε ο Κομφούκιος. Παρά την οικονομική άνθηση της σύγχρονης Κίνας, η πολυτέλεια δεν απευθύνεται παρά σε ένα απειροελάχιστο ποσοστό του πληθυσμού. Σύμφωνα με το περιοδικό «Forbes», η Κίνα διαθέτει τους περισσότερους εκατομμυριούχους μετά τις ΗΠΑ, όμως οι φιλανθρωπικές δωρεές τους δεν αποτέλεσαν παρά το 0,1% του ΑΕΠ πέρσι ενώ στις ΗΠΑ έφθασαν το 2%.
«Διάλεξε μια δουλειά που αγαπάς και δεν θα αναγκαστείς να εργαστείς ούτε μια μέρα στη ζωή σου» διαβεβαίωνε ο σοφός. Σήμερα το κινεζικό βιομηχανικό θαύμα, που προμηθεύει με καταναλωτικά αγαθά την υπόλοιπη υφήλιο, βασίζεται στη χαμηλόμισθη εργασία εκατομμυρίων εργατών που συχνά κινούνται στα όρια της επιβίωσης.
Στην πόλη καταγωγής του φιλοσόφου, την Κούφου, «μικρή» (με 50.000 κατοίκους) για τα κινεζικά δεδομένα, ο ένας στους τέσσερις δηλώνει απόγονος του Κομφούκιου. Εδώ ο «τέλειος δάσκαλος» πουλιέται σε όλες τις μορφές: τα εστιατόρια σερβίρουν πιάτα της «οικογένειας Κονγκ», υπάρχει ακόμη και κρασί «Κομφούκιος». Στο «Δάσος του Κομφούκιου»- οι Κινέζοι αποφεύγουν τη λέξη «νεκροταφείο»- υπάρχει ο τάφος του μεγάλου φιλοσόφου και εκατοντάδων απογόνων του.