ΤΗΣ ΧΡΥΣΑΣ ΝΑΝΟΥ
Τεκμήριο του εξελληνισμού των αρχαίων κατοίκων της σημερινής ΠΓΔΜ αποτελεί ασπίδα της παιονικής φάλαγγας του 3ου αιώνα π.Χ., σφυρηλατημένη στο κέντρο της με ελληνικούς χαρακτήρες. Το εντυπωσιακό αυτό έκθεμα, μοναδικό σωζόμενο παγκοσμίως, αποτελεί ένα από τα πιο δυνατά «χαρτιά» του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Αργους Ορεστικού Καστοριάς, που μόλις άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό.

Η φαλαγγιτική ασπίδα, που εκτίθεται στο νέο μουσείο, φέρει πάνω της τη λέξη Αυδωλέοντος (αυτός που είχε τη φωνή λιονταριού: από τις ελληνικές λέξεις «αυδή», δηλ. φωνή, και «λέων»). Ο εξελληνισμός των αρχαίων κατοίκων του νότιου τμήματος της ΠΓΔΜ είχε προχωρήσει τόσο ώστε, όχι μόνο στα νομίσματά τους, αλλά ακόμα και στις ασπίδες τους έφεραν περήφανα το όνομα του βασιλιά τους στην ελληνική γλώσσα. Το έκθεμα αποδεικνύει επίσης ότι και οι Παίονες είχαν σχηματίσει σώμα φάλαγγας στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ., επιδιώκοντας να αντιγράψουν την ανίκητη μακεδονική φάλαγγα, τακτική που άλλωστε είχαν υιοθετήσει και οι Ηπειρώτες, σύμφωνα με διαπιστώσεις του αρχαιολόγου της ΙΖ ΕΠΚΑ, Χαράλαμπου Τσούγγαρη. Η ασπίδα βρέθηκε διπλωμένη στα τέσσερα, σε χώρο εναπόθεσης απορριμμάτων της αρχαιότητας κοντά στο Αργος Ορεστικό.

Πάνω από 150 εκθέματα καλύπτουν μία διαδρομή 1.000 ετών, από τους ομηρικούς χρόνους ώς τη ρωμαϊκή περίοδο, ρίχνοντας φως στο σκοτεινό παρελθόν του νομού Καστοριάς. Δείχνουν, μεταξύ άλλων, σύμφωνα με τον κ. Τσούγγαρη, «πώς οι αρχαίοι Ορεστές, οι κάτοικοι του οροπεδίου που σχηματίζεται ανάμεσα στο Βόιο και τις Πρέσπες, το Γράμμο και το Βίτσι, κατάφεραν να διατηρήσουν για περισσότερα από 1.000 χρόνια σε μεγάλο ή μικρότερο βαθμό την πολιτική τους αυτονομία, αλλά και την πολιτιστική τους ταυτότητα, παρά τις κοσμογονικές αλλαγές της ιστορικής τους μοίρας».

Δίπλα στα βυζαντινά μνημεία της Καστοριάς και το Βυζαντινό της Μουσείο, καθώς και τις προϊστορικές αρχαιότητες του γειτονικού Δισπηλιού και της Αυγής, το νέο μουσείο στο Αργος Ορεστικό είναι το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο της Καστοριάς, όπως εξήγησε σε συνέντευξη Τύπου ο προϊστάμενος της ΚΘ ΕΠΚΑ, Κώστας Σουέρεφ. «Δημιουργείται τώρα ένας τρίτος πόλος, που δένει όλες τις εποχές», παρατήρησε.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Αργους Ορεστικού στεγάστηκε σε κτίριο που παραχώρησε στο υπουργείο Πολιτισμού ο δήμος Αργους Ορεστικού – πτέρυγα του Πολιτιστικού Κέντρου του. Η συλλογή απλώνεται σε χώρο 180 τ.μ., ενώ άλλα 150 τ.μ. καλύπτουν οι αποθήκες.

Από τα υπόλοιπα εκθέματα, εκτός της προαναφερθείσας ασπίδας, ξεχωρίζουν: σπάνιο αγαλματίδιο με αρχαϊκό μειδίαμα, που δείχνει τις εμπορικές επαφές με τη Νότια Ελλάδα, ο κορμός της μοναδικής για τη Μακεδονία των κλασικών χρόνων μαρμάρινης σφίγγας και το πάνω μισό ενός επιτάφιου ανάγλυφου με ολύμπια ηρεμία στο θλιμμένο πρόσωπο της νεκρής αρχόντισσας, καθώς και επιγραφή του Κοινού των Ορεστών σε τιμητικό βάθρο ανδριάντα των ρωμαϊκών χρόνων. Η κατασκευή του μουσείου χρηματοδοτήθηκε από το Γ’ ΚΠΣ.