Η απόφαση για το Κόσσοβο και το Διεθνές Δικαστήριο ως όργανο του ΝΑΤΟ

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
konstantakopoulos.blogspot.com
Βαρυσήμαντη για το παγκόσμιο σύστημα δικαίου και τα άμεσα ελληνικά/κυπριακά συμφέροντα υπήρξε η απόφαση, ακριβέστερα συμβουλευτική γνώμη προς τη ΓΣ του ΟΗΕ για την ανεξαρτησία του Κοσσόβου που εξέδωσε το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, τονίζουν Έλληνες διπλωμάτες.
Η απόφαση υποστηρίζει ότι η ανεξαρτησία προήλθε από τη δράση μιας “εσωτερικής οντότητας” και όχι ενός κράτους, η νομιμότητά της δεν υπάγεται επομένως στο διεθνές δίκαιο, που ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ κρατών και του οποίου θεμελιώδης λίθος, καθ¨ όλη τη μεταπολεμική περίοδο, αποτυπωμένος στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ ήταν ο σεβασμός της εδαφικής ακεραιότητας.
Όπως δήλωσε στην παρέμβασή της η Αλβανία, η ανακήρυξη ανεξαρτησίας θα ήταν σοβαρή παράβαση του διεθνούς νόμου, αν είχε παίξει αποφασιστικό ρόλο η επέμβαση τρίτων χωρών, κάτι που δεν συνέβη. Στη δήλωσή τους τα Τίρανα και στην απόφασή του το Δικαστήριο “ξέχασαν’ τη μικρή … λεπτομέρεια ότι η ανεξαρτητοποίηση του Κοσσόβου, δεν υπήρξε προϊόν αλβανικής επανάστασης, αλλά μαζικής στρατιωτικής επέμβασης του ΝΑΤΟ, χωρίς άδεια του ΟΗΕ. Το Δικαστήριο, αν και όργανο υποτίθεται του ΟΗΕ, αγνόησε την απόφαση 1244 του ΣΑ, κατά την οποία το Κόσσοβο παραμένει τμήμα της τότε Γιουγκοσλαβίας και νυν Σερβίας!
Η απόφαση ήταν στην πραγματικότητα αναμενόμενη και προδιαγεγραμμένη. Μια απόφαση που θα κήρυσσε παράνομη την ανεξαρτητοποίηση του Κοσσόβου θα συνιστούσε μείζονα αποδοκιμασία ΗΠΑ και ΝΑΤΟ. Ορισμένοι κύκλοι μάλιστα της σερβικής αντιπολίτευσης, κατηγορούν τον φιλοαμερικανό Πρόεδρο της Σερβίας και τους συμβούλους του, ότι χειρίσθηκε το ζήτημα με τρόπο που να οδηγήσει στην παραπομπή στο Δικαστήριο και σε μια παρόμοια απόφαση, προκειμένου να δημιουργήσει προηγούμενο που να τον διευκολύνει στην πρόθεση συνθηκολόγησής του έναντι της Δύσης. Γεγονός είναι πάντως ότι η τακτική Τάντιτς δεν φαίνεται να αποδίδει παρά καινούριες “σφαλιάρες” για το έθνος του. Αλλά και η δυτική προσέγγιση του “πάρτα όλα Αλβανέ, μην παίρνεις τίποτα Σέρβε”, επίσης τελικά κινδυνεύει να προκαλέσει νέο γύρο αστάθειας.
Η απόφαση συνιστά ορόσημο της απομάκρυνσης από το σύστημα δικαίου που αντανακλούσε το αποτέλεσμα του Παγκοσμίου Πολέμου και στο οποίο έπαιζε κεντρικό ρόλο η εδαφική ακεραιότητα, κυριαρχία και ανεξαρτησία των κρατών. Το νέο “σύστημα” αντανακλά τη νίκη ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και Δύσης στον ψυχρό πόλεμο. Η νέα τάξη πραγμάτων δεν διακρίνεται τόσο από διαφορετικούς κανόνες δικαίου, όσο από την νομιμοποίηση της αυθαιρεσίας και της σχετικότητας στις διεθνείς σχέσεις. Δεν εφαρμόζονται νέες αρχές, εφαρμόζονται οι αρχές ανάλογα με τη θέληση του Ηγεμόνα: μοιάζει το διεθνές ισοδύναμο μιας μετάβασης από τη συνταγματική στην ελέω Θεού μοναρχία, υποστηρίζει έγκριτος Έλληνας συνταγματολόγος.
Η περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας είναι το καλύτερο παράδειγμα, αφού σε κάθε φάση του δράματός της χρησιμοποιούνταν διαφορετικά κριτήρια από τη διεθνή κοινότητα. Για να διαλυθεί η πολυεθνική Γιουγκοσλαβία, χρησιμοποιήθηκε το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, αλλά για να μην κάνουν χρήση του οι Σέρβοι της Βοσνίας βομβαρδίστηκαν από το ΝΑΤΟ. Οι Κροάτες και οι Αλβανοκοσσοβάροι είχαν δικαίωμα απόσπασης από τη Γιουγκοσλαβία, όχι όμως οι Σέρβοι από την Κροατία ή το Κόσσοβο. Η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Αλβανών συνιστά λόγο ανεξαρτησίας, είναι ελεύθερη όμως η εθνοκάθαρση των Σέρβων του Κοσσόβου και της Κροατίας. Ο μόνος κοινός παρονομαστής των κριτηρίων είναι η επιθυμία τιμωρίας και καταστροφής των Σέρβων, μετατροπής τους σε παράδειγμα συνεπειών της απειθαρχίας και δημιουργίας μιας σειράς μη βιώσιμων, συχνά εγκληματικών, απολύτως εξαρτημένων μικροκρατών στα Βαλκάνια.
Ειρήσθω εν παρόδω, η απόφαση κατέδειξε, ακόμα μια φορά, υπογραμμίζουν έγκριτοι νομικοί, τον σχετικό χαρακτήρα και αξία του Διεθνούς Δικαστηρίου, περισσότερο πολιτικού, παρά δικαιοδοτικού οργάνου. Αυτό είναι γνωστό από την ιστορία, με πιο ακραία περίπτωση τις αποφάσεις για τη Ναμίμπια, που προκάλεσαν μποϋκοτάζ από τις αφρικανικές χώρες, αναγκάζοντας τελικά το Δικαστήριο σε αυτοκριτική και συγγνώμη! Σπανίως αυτά δεδομένα λαμβάνονται υπ’ όψιν από όσους εν Αθήναις το έχουν αναγορεύσει σε κύριο εργαλείο απόκρουσης των τουρκικών διεκδικήσεων.
Η απόφαση συνιστά εξαιρετικά επικίνδυνο προηγούμενο για τα ελληνικά συμφέροντα στην Κύπρο, λόγω της προφανούς αναλογίας Κοσσόβου/ΤΔΒΚ. Την αναλογία επεσήμαναν στις παρεμβάσεις τους στη Χάγη η Αυστρία, που ετάχθη υπέρ του Κοσσόβου, υπογραμμίζοντας ότι η ΤΔΒΚ διαφέρει γιατί ανακηρύχθηκε με δράση της Τουρκίας, αλλά και η Ρωσία που τάχθηκε κατά της ανεξαρτησίας Κοσσόβου, επικαλούμενη ακριβώς τον κίνδυνο να αποτελέσει προηγούμενο για περιπτώσεις όπως η Κύπρος.
Το γεγονός ότι ο διεθνής τύπος προτιμά να αναφέρεται στην περίπτωση μερικών δεκάδων χιλιάδων Τουρκοκυπρίων και όχι στα πολύ σημαντικότερα παραδείγματα 40 εκατ. Κούρδων χωρίς κράτος ή των Παλαιστινίων, πρέπει να θεωρηθεί ένδειξη κυοφορούμενων αντικυπριακών σχεδίων. Ήδη, ορισμένοι Τούρκοι σχολιαστές καλούν την Άγκυρα να εκμεταλλευθεί την απόφαση στο κυπριακό.
Η διαδικασία συζήτησης στο Δικαστήριο προκάλεσε μεγάλο αριθμό συχνά έντονων και σημαντικών παρεμβάσεων από δεκάδες κράτη. Η Κίνα μάλιστα έκανε για πρώτη φορά και προφορική παράσταση, υπογραμμίζοντας ότι η εδαφική ακεραιότητα των κρατών είναι ο θεμέλιος λίθος του διεθνούς δικαίου και τονίζοντας ότι επέτρεψε την υπερψήφιση της απόφασης 1244 για το Κόσσοβο, γιατί προέβλεπε ρητά την παραμονή του εντός της τότε Γιουγκοσλαβίας και νυν Σερβίας.
Στην ακροαματική διαδικασία παρενέβησαν σχεδόν όλες οι χώρες της ΝΑ Ευρώπης, πλην Ελλάδος, παρά τον ηγετικό ρόλο στα Βαλκάνια που οι ελληνικές κυβερνήτες αρέσκονται να αποδίδουν στον εαυτό τους. Κροατία, Αλβανία, Βουλγαρία ετάχθησαν υπέρ του Κοσσόβου, Κύπρος και Ρουμανία εναντίον. Η Κύπρος επανέλαβε μετά την έκδοση της απόφασης ότι εξακολουθεί να αναγνωρίζει το Κόσσοβο ως τμήμα της Σερβίας, σε αντίθεση με την Αθήνα που προτίμησε μάλλον ασαφή θέση.
Την ανεξαρτησία υποστήριξαν με παρεμβάσεις τους οι ΗΠΑ, οι μεγάλες δυτικές χώρες και μερικές μουσουλμανικές, οι τελευταίες για λόγους μάλλον μουσουλμανικής ή αλληλεγγύης προς τις ΗΠΑ. Το πιο αστείο από τα επιχειρήματα που διατυπώθηκαν ήταν αυτό των ίδιων των Κοσσοβάρων, που υποστήριξαν ότι μοναδικός σκοπός των διαπραγματεύσεων ήταν να συμφωνήσουν οι Σέρβοι με την ανεξαρτησία! Γερμανοί και Ολλανδοί επικαλέσθηκαν, σε μια προσπάθεια απόδοσης στοιχειώδους συνοχής στην άποψή τους, στο δικαίωμα αυτοδιάθεσης. Το Βερολίνο, που πρωταγωνίστησε στην αιματηρή γιουγκοσλαβική διάλυση, ανεκάλυψε μάλιστα και ένα καινοφανές “κριτήριο αποτελεσματικότητας”, υποστηρίζοντας ότι το Κόσσοβο έχει “ιδιότητες οικοδόμησης έθνους”.
Οι Βρετανοί, που γνωρίζουν τι μπορεί να σημαίνει η επίκλησή του δικαιώματος στην αυτοδιάθεση παγκοσμίως, ήταν πολύ ασαφέστεροι στη θέση τους, κάνοντας λόγο για το κοινό ευρωπαϊκό μέλλον Κοσσόβου και Σερβίας. Οι ΗΠΑ ζήτησαν από το Δικαστήριο περίπου να κάνει ότι θέλει, αλλά να μην πειράξει τη δήλωση ανεξαρτησίας του Κοσσόβου. Στο νομικό μέρος είπαν ότι το Κόσσοβο ήταν εσωτερική περιοχή της Σερβίας και άρα δεν ισχύει για αυτό η υποχρέωση των κρατών σε σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας άλλων κρατών (σύμφωνα με αυτή τη λογική μπορεί κάθε επαρχία κράτους να κηρύσσει, με την υποστήριξη τρίτων κρατών, την ανεξαρτησία της, αρκεί να διαλέγει “σωστά” με ποιους θα συμμαχήσει). Μόνο η Ισπανία, από τα μεγάλα δυτικά κράτη, αντιτάχθηκε στην ανεξαρτησία του Κοσσόβου, προφανώς λόγου και του φόβου για τη δική της ακεραιότητα.
Εκτός Δύσης και ορισμένων Μουσουλμάνων Συμμάχων της, η Ρωσία, η Κίνα, τα κράτη της Λατινικής Αμερικής, αλλά και το αφρικανικό Μπουρούντι, με μακρά και πικρή πείρα δυτικών επεμβάσεων, υπερασπίστηκαν σθεναρά την αρχή της εδαφικής ακεραιότητας, υπογραμμίζοντας ότι το δικαίωμα αυτοδιάθεσης ισχύει μόνο στα πλαίσια αντιαποικιακών αγώνων. Στις παρεμβάσεις τους ήταν πολύ έκδηλος ο φόβος για την εξέλιξη ενός κόσμου χωρίς δίκαιο, όπου μια συμμαχία ισχυρών κρατών διεκδικεί για τον εαυτό της το δικαίωμα να επεμβαίνει όπου και όπως νομίζει, χωρίς συμφωνία του ΟΗΕ, για να ξαναγράφει τα σύνορα, την ιστορία και την τύχη του κόσμου.
Κόσμος του Επενδυτή, 31.7.2010