Του Ηλία Παπαγεωργιάδη

Τώρα που το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα μπει στην καθημερινότητα όλων των Ελλήνων, θα ήταν χρήσιμο να ψάξουμε το τι πραγματικά σημαίνει για εμάς η δράση του μακριά από τις εύκολες δημοσιογραφικές υπερβολές. Και μία χώρα που προσφέρεται για συγκρίσεις με την Ελλάδα είναι η Ρουμανία. Η χώρα που έχουμε επενδύσει ως Έλληνες πάνω από 6 δισ. ευρώ, η μόνη μεγάλη χώρα στην οποία πρωταγωνιστούμε και έχουμε μαζί της άπειρα κοινά χαρακτηριστικά, περισσότερα από όσα παραδεχόμαστε

Η Ρουμανία κατέφυγε στο ταμείο τον Μάρτιο του 2009. Το «συμβόλαιο» υπέγραψε ο Πρόεδρος της χώρας Τραϊάν Μπασέσκου και ο Πρωθυπουργός Εμίλ Μποκ (το πολιτικό σύστημα της χώρας είναι Προεδρική και όχι Προεδρευόμενη Δημοκρατία). Ο Μπασέσκου είχε εκλογές σε 8 μήνες, όμως το τόλμησε. Και η Κυβέρνησή του πήρε τα περισσότερα από τα μέτρα που της προτάθηκαν. Αποτέλεσμα των Προεδρικών εκλογών: Και πάλι ο Μπασέσκου εξελέγη Πρόεδρος της χώρας. Εντυπωσιακό στοιχείο κατά την προεκλογική περίοδο: Κανείς από τους 3 επικρατέστερους υποψηφίους Προέδρους δεν αμφισβήτησε την επιλογή του ΔΝΤ, κανείς δεν είπε ότι θα τα κατάφερνε καλύτερα χωρίς αυτό.

Τι κοινό είχε η Ρουμανική οικονομία το 2009 με τη σημερινή Ελληνική;

• Μεγάλο δημόσιο τομέα. Παρά τα 10ετή συμβόλαια (και όχι τη μονιμότητα) το Κράτος ήταν και παραμένει μεγάλο.

• Σημαντική γραφειοκρατία. Μεταξύ μας, η Ελληνική είναι κατά πολύ χειρότερη, όμως η Ρουμανική είχε προσπαθήσει να μας… ανταγωνισθεί επάξια (απέχοντας όμως μακράν από τα δικά μας «θαύματα»).

• Μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Οι εισαγωγές ήταν πολύ μεγαλύτερες από τις εξαγωγές, κυρίως ως αποτέλεσμα της ανοδικής έκρηξης του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων.

• Χαμηλή παραγωγικότητα. Ο πολλαπλασιασμός των μισθών (το 2008 ο μέσος τραπεζικός υπάλληλος είχε μισθό 1.000 ευρώ των μήνα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία) δεν συνοδεύτηκε από αύξηση του παραγόμενου αποτελέσματος.

• Μεγάλη παραοικονομία. Περίπου στο μισό της Ελληνικής, όμως και πάλι πολύ σημαντική.

• Μεγάλες τιμές στην αγορά ακινήτων. Το 2008 οι τιμές στο Βουκουρέστι είχαν ξεπεράσει αυτές της Θεσσαλονίκης και συγκρίνονταν με τις Αθηναϊκές.

• Σημαντική πιστωτική επέκταση. Τα δάνεια σε σχέση με το ΑΕΠ αυξήθηκαν σημαντικά, δεκάδες ξένες τράπεζες μπήκαν στη χώρα και άνοιξαν χιλιάδες τραπεζικά καταστήματα.

Και ποιες διαφορές;

• Ο Δημόσιος τομέας απορροφούσε σε σχέση με το ΑΕΠ περίπου το ένα τρίτο από ότι απορροφά ο Ελληνικός.

• Το δημόσιο χρέος της χώρας ήταν περίπου 35 δισ. ευρώ και όχι 300.

• Πολύ καλό επενδυτικό περιβάλλον. Παρά τα προβλήματα γραφειοκρατίας, δεκάδες χιλιάδες επενδυτές έφεραν στη χώρα Άμεσες Ξένες Επενδύσεις περίπου 30 δισ. ευρώ από το 2004 ως το 2008.

• Παρά το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, η χώρα διατηρεί ισχυρή παραγωγική βάση. Μάλιστα κατάφερε να προσελκύσει μεγάλες επενδύσεις (τελευταία η Ford) και επενδύει στην προσέλκυση βιομηχανιών.

• Ελάχιστη επένδυση σε Παιδεία και Υγεία. Η Ελλάδα είναι τουλάχιστον είκοσι χρόνια μπροστά σε αυτόν τον τομέα.

• Η Ρουμανία διαθέτει σταθερό φορολογικό σύστημα. 16% στις εταιρίες, 16% στα φυσικά πρόσωπα.

• Οι νόμοι που διέπουν τη λειτουργία μίας εταιρίας είναι πολύ πιο αυστηροί από τους Ελληνικούς. Όλες οι συναλλαγές των εταιριών γίνονται διατραπεζικά, η έννοια της επιταγής είναι άγνωστη στο 95% της αγοράς.

• Τα ακίνητα ανέβηκαν ως αποτέλεσμα της προσέλκυσης επενδυτών από δεκάδες χώρες, όχι μόνο λόγω της εσωτερικής ζήτησης. Η χώρα έχει Κτηματολόγιο, ευέλικτο αποκεντρωμένο πολεοδομικό μοντέλο και προσφέρει λύσεις στον ξένο επενδυτή.

• Η Ρουμανία δεν έχει καταφέρει να απορροφήσει σοβαρά Ευρωπαϊκά κονδύλια (όπως η Ελλάδα το 1980 – 1983). Για αυτό και τα 30 δισ. που της έχουν εγκριθεί ως το 2013 παραμένουν ανεκμετάλλευτα σε ποσοστό περίπου 90%.

• Η πιστωτική επέκταση σε σχέση με το ΑΕΠ ήταν 5 – 6 φορές χαμηλότερη σε σχέση με την Ελλάδα.

• Οι τράπεζες στη Ρουμανία είναι ξένες (Ελληνικές, Αυστριακές, Ιταλικές, Γαλλικές, Ουγγρικές, Ολλανδικές, Αμερικανικές κλπ). Στην Ελλάδα το 95%-97% των τραπεζών είναι ντόπιες.

Ποιο το αποτέλεσμα της δράσης του ΔΝΤ;

• Οι μισθοί στο Δημόσιο μειώθηκαν. Όμως αυτό έγινε ανορθολογικά (με εσωτερική πολιτική απόφαση) και προκάλεσε αντιδράσεις. Πρώτα μειώθηκαν και τώρα θα προχωρήσουν σε άλλες 90.000 απολύσεις, μετά τις πρώτες 13.000 που έγιναν.

• Η κοινωνία χρειάσθηκε αρκετούς μήνες για να βρει τη νέα της ισορροπία.

• Το Ρουμανικό νόμισμα (που έχασε 25% σε δύο μήνες, πριν την έλευση του ΔΝΤ) έχει σταθεροποιηθεί και φέτος ανατιμήθηκε περίπου 5%-6% έναντι του ευρώ.

• Το κόστος δανεισμού του Ρουμανικού δημοσίου ελέγχθηκε. Σε σημείο η χώρα να έχει κάνει χρήση των 9 από τα 20 δισ. δανεισμού που της εγκρίθηκαν και το χρέος να μειωθεί σε απόλυτους αριθμούς το πρώτο δίμηνο.

• Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών έκλεισε κατά τα δύο τρίτα και πλέον καλύπτεται εξ’ ολοκλήρου από την εισροή Άμεσων Ξένων Επενδύσεων.

• Οι τράπεζες έκλεισαν τις στρόφιγγες των δανείων. Επίσημα «δίνουν δάνεια», όμως με ασύμφορους όρους και επιτόκια για την πλειοψηφία των πελατών τους.

• Ο δείκτης των επισφαλών δανείων αγγίζει το 10% σε πολλές κατηγορίες. Όμως σταμάτησε πλέον να αυξάνεται.

• Απολύθηκαν περίπου 500.000 εργαζόμενοι από τον ιδιωτικό τομέα. Φέτος αναμένεται η ανεργία να σταθεροποιηθεί στο 8,5%-9%. Οι μισθοί υποχώρησαν σημαντικά.

• Η αγορά κτυπήθηκε σκληρά. Χιλιάδες εταιρίες οδηγήθηκαν σε πτώχευση, οι τζίροι έπεσαν και σχεδόν όλοι έκαναν αναδιοργάνωση των επιχειρήσεών τους.

• Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 7,1%. Όμως το 2010 θα κινηθεί περί του -1% ως +1% και από το 2011 θα περάσει σε θετική τροχιά.

• Οι τιμές των ακινήτων έπεσαν κατά 40%-70%, ανάλογα με την κατηγορία. Λειτουργεί σε σημαντικό βαθμό ο νόμος της προσφοράς και ζήτησης.

Η προσφυγή της Ρουμανίας στο ΔΝΤ. Η αλήθεια πίσω από τους αριθμούς

• Η χώρα πήρε πολλά αναγκαία μέτρα που κανείς πολιτικός δεν θα έπαιρνε από μόνος του.

• Η οικονομία απέφυγε την κατάρρευση (βλέπε Ουκρανία και χώρες της Βαλτικής).

Άνθρωποι

• Πάρα πολλοί άνθρωποι, τα δύο τρίτα του πληθυσμού, ζορίζονται να τα βγάλουν πέρα. Όταν τριπλασιάζεις (και βάλε) το βιοτικό σου επίπεδο μέσα σε 4 – 5 χρόνια, είναι δύσκολο να το δεις να πέφτει ξανά.

• Οι άνθρωποι θυμήθηκαν και πάλι ότι η διαχείριση των προσωπικών τους οικονομικών είναι αυτή που θα τους αλλάξει τη ζωή. Τα παραδείγματα αυτών που ξόδεψαν περιουσίες σε ανόητες καταναλωτικές δαπάνες και τώρα χρεοκόπησαν λειτουργούν ως αποτρεπτικό παράδειγμα.

Τράπεζες

• Το τραπεζικό σύστημα προστατεύθηκε χωρίς το κράτος να «ματώσει» ιδιαίτερα για αυτό (χάρη και στην παρουσία του Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας, μίας εμβληματικής φυσιογνωμίας για τη χώρα, μέγιστου παράγοντα σταθερότητας).

• Παρόλα αυτά και οι ίδιες οι τράπεζες έκαναν σιωπηρές περικοπές. Κλείσιμο καταστημάτων, αναδιανομή υπαλλήλων, απόλυτη ορθολογικοποίηση των εσωτερικών τους διαδικασιών.

Αγορά

• 80%-90% όλων των πάσης φύσεων «αεριτζήδων» της Οικονομίας κτυπήθηκε σκληρά, σε βαθμό εξόντωσης. Οι τράπεζες σταμάτησαν να τους δίνουν δάνεια, όλες οι πρόχειρες δουλειές διαλύθηκαν στα εξ’ ων συνετέθησαν.

• Οι σοβαροί και εργατικοί, σε κάθε τομέα, προχώρησαν μπροστά, με δυσκολίες. Ελάχιστοι από αυτούς «έπεσαν».

• Όλοι οι επιχειρηματίες γύρισαν πίσω στις δουλειές τους και αποφάσισαν να λύσουν τα προβλήματα που είχαν (και η άνθηση της αγοράς κάλυπτε). Οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται ακόμα, όμως είναι πλέον πιο υγιείς, με χαμηλότερα κόστη.

• Οι τιμές των νέων αυτοκινήτων έχουν μειωθεί κατά 25%-30%, όμως παρόλα αυτά η αγορά γύρισε στα επίπεδα του 2003 – 2004.

• Από το 2011 – 2012 η Ρουμανία εκτιμάται ότι θα επιστρέψει δυναμικά στην Ευρωπαϊκή οικονομική σκηνή, προσελκύοντας εκ νέου μεγάλες επενδύσεις, στην παραγωγή, το εμπόριο, τις υπηρεσίες και φυσικά τα ακίνητα.

• Το ΔΝΤ έλυσε προβλήματα, έκανε λάθη, αδίκησε πάρα πολλούς, βοήθησε όμως τον λαό να ξυπνήσει και να αντιληφθεί ότι η επίπλαστη ευημερία στηριγμένη σε δανεικά δεν οδηγεί πουθενά.

• Η διαχείριση της κρίσης ανέδειξε τις ανεπάρκειες ενός σοβαρού τμήματος του πολιτικού προσωπικού, όμως ξεχώρισε και κάποιους με θετικό τρόπο. Το πολιτικό σύστημα δεν ανατράπηκε.

• Σήμερα κυβερνά η ίδια ομάδα ανθρώπων που έστειλαν τη χώρα στο ΔΝΤ πέρσι. Ο Πρόεδρος κέρδισε στον δεύτερο γύρο των εκλογών. Οριακά, με 50,3%, όμως κέρδισε.