Του Ιωαννη Ν. Γρηγοριαδη*

Αν και σε σχετικώς καλύτερη κατάσταση από την ελληνική, η τουρκική οικονομία έχει υποστεί σοβαρά πλήγματα από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Η διεθνής ύφεση έχει πλήξει καίρια τον πιο δυναμικό τομέα της τουρκικής οικονομίας, την εξαγωγική μεταποιητική βιομηχανία. Η μείωση της διεθνούς ζήτησης είχε ως αποτέλεσμα και τη σημαντική μείωση των τουρκικών εξαγωγών. Αυτό μεταφράσθηκε σε μείωση της βιομηχανικής παραγωγής, απολύσεις, κλείσιμο επιχειρήσεων και αύξηση της ανεργίας. Η ανεργία ξεπέρασε έπειτα από πολλά χρόνια το φράγμα του 14% και πλήττει κυρίως κοινωνικές τάξεις οι οποίες έχουν παραδοσιακά υποστηρίξει το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Αναπτύξεως (ΑΚΡ). Ηδη το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσεως (ΜΗΡ) παρουσιάζει άνοδο των ποσοστών του στις δημοσκοπήσεις.

Στη μείωση των εξαγωγών έχει αναντίρρητα συμβάλει και η μεταβολή των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια στα κράτη της Ευρωζώνης και τις Ηνωμένες Πολιτείες αύξησαν την ελκυστικότητα των τοποθετήσεων σε τουρκικά ομόλογα και μετοχές, οδήγησαν σε σημαντικές εισροές επενδυτικών κεφαλαίων στη χώρα και συνέβαλαν στην ανατίμηση της τουρκικής λίρας έναντι του ευρώ και του δολαρίου. Ενώ τον προηγούμενο Μάρτιο η ισοτιμία τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου ήταν άνω του 1,80, σήμερα βρίσκεται στα όρια του 1,50-1,55. Η τουρκική κυβέρνηση δεν έδειξε να ανησυχεί καθόλου γι’ αυτήν την εξέλιξη, καθώς η ανατιμημένη λίρα διευκολύνει την εξυπηρέτηση του ογκώδους τουρκικού δημοσίου χρέους.

Παράλληλα, ο γενικός δείκτης του τουρκικού χρηματιστηρίου έφθασε σε ιστορικά ύψη την προηγούμενη εβδομάδα. Αυτή η ρόδινη εικόνα, ωστόσο, κινδυνεύει να ανατραπεί ανά πάσα στιγμή. Μια πιθανή υποτροπή της παγκόσμιας οικονομικής ή της εσωτερικής πολιτικής κρίσεως μπορεί να οδηγήσει τα διεθνή κεφάλαια που έχουν επενδυθεί στην Τουρκία σε ταχύτατη φυγή. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ραγδαία υποτίμηση την τουρκική λίρα και να προκαλέσει δυσκολίες στην εξυπηρέτηση του τουρκικού δημοσίου χρέους.

Ασπίδα εναντίον μιας τέτοιας εξελίξεως θα αποτελούσε η υπογραφή συμφωνίας με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Δεν θα ήταν η πρώτη φορά άλλωστε που η Τουρκία θα ζητούσε τη συνδρομή του. Ωστόσο, παρά τις πολύμηνες διαπραγματεύσεις και την επίμονη περί του αντιθέτου φημολογία, οι εκπρόσωποι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ανακοίνωσαν πριν από μερικές εβδομάδες ότι δεν αναμένεται πλέον η υπογραφή συμφωνίας.

Πολλοί αναλυτές είχαν εξ αρχής αμφισβητήσει την πολιτική βούληση της κυβερνήσεως Ερντογάν να υπογράψει μια συμφωνία η οποία θα σήμαινε ένταση των μέτρων δημοσιονομικής πειθαρχίας, ενώ πλησιάζει η ημερομηνία διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών. Αν και η τετραετής θητεία της τουρκικής Βουλής πληρούται τον Ιούλιο του 2011, η διεξαγωγή πρόωρων εκλογών αποτελεί βασικό τακτικό όπλο στα χέρια του πρωθυπουργού Ερντογάν έναντι τόσο της αντιπολιτεύσεως, όσο και της στρατογραφειοκρατίας.

Από την άλλη, η τουρκική κυβέρνηση δεν επιθυμούσε τη διακοπή των διαπραγματεύσεων με το ΔΝΤ, καθώς γνωρίζει ότι οι διεθνείς χρηματοπιστωτικοί οίκοι θεωρούν μία συμφωνία επιβεβλημένη για την προστασία της τουρκικής οικονομίας και πιθανόν να υποβαθμίσουν την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας. Προσπάθησε επομένως να διατηρήσει τη διαπραγμάτευση ζωντανή, με σκοπό να κερδίσει χρόνο. Αν η διεθνής οικονομία ξεπερνούσε την ύφεση, η υπογραφή της συμφωνίας θα ήταν περιττή. Αν η κρίση επανέκαμπτε, η κυβέρνηση θα ήλπιζε ότι θα απέφευγε τα χειρότερα με την εσπευσμένη υπογραφή της συμφωνίας.

Αποφεύγοντας να υπογράψει τη συμφωνία με το ΔΝΤ, ο πρωθυπουργός Ερντογάν ανέλαβε ένα μεγάλο κίνδυνο. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η καθυστερημένη υπογραφή συμφωνίας με το ΔΝΤ θα ανασχέσει μια κερδοσκοπική επίθεση εναντίον της τουρκικής οικονομίας. Μια σοβαρή οικονομική κρίση θα ήταν ο μοναδικός τρόπος για να αμφισβητηθεί η πολιτική ηγεμονία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του κόμματός του. Ωστόσο, για την ώρα, ο Τούρκος πρωθυπουργός φαίνεται να στοιχηματίζει στην καλή του τύχη.

* Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.
kathimerini.gr