Του Μάριου Ευρυβιάδη
Ερώτηση: Γιατί η πολυδιαφημιζόμενη στρατηγική «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονες της Τουρκίας, σε τρία από τα ιεραρχημένα ως πιο σημαντικά μέτωπα της Άγκυρας, το Αρμενικό, το Κυπριακό και τα ελληνο-τουρκικά, δεν αποφέρει τα αναμενόμενα από την Τουρκία αποτελέσματα;

Γιατί η στρατηγική του Μέγα Μάγιστρου Νταβούτογλου και των προϊσταμένων του, προέδρου Γκιουλ και πρωθυπουργού Ερντογάν, που παρακολουθείται από ορισμένους με θαυμασμό, δέος και στην Κύπρο ακόμη και με παραλήρημα, καταγράφεται ακόμη και από τους πιο φανατικούς φίλους της Τουρκίας ως μία αποτυχημένη «γενοκτονική διπλωματία» (genocide diplomacy) ενώ, με τη μορφή της καταναγκαστικής διπλωματίας (coercive diplomacy) έναντι σε Κύπρο και Ελλάδα, η στρατηγική αυτή εγκλωβίζει την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας;

Απάντηση: Διότι το πολιτικό υπόστρωμα της στρατηγικής «μηδενικών προβλημάτων» βασίζεται στο αξίωμα ότι τα όποια διμερή προβλήματα της Άγκυρας με τα γειτονικά της κράτη πρέπει να επιλυθούν στη βάση τουρκικών αντιλήψεων, θεωρήσεων και την ισλαμοκεμαλική θεώρηση της Ιστορίας. Εάν δε τα όποια διμερή προβλήματα δεν είναι μείζονος σημασίας για την Άγκυρα, η «μηδένισή» τους πρέπει απαραιτήτως να αποφέρει τέτοιου είδους οφέλη που να αναδεικνύουν τον ηγετικό και ηγεμονικό ρόλο της Τουρκίας.

Έτσι, στην περίπτωση του Αρμενικού, του Κυπριακού και των ελληνο-τουρκικών, η «μηδενική στρατηγική» δεν αποδίδει. Αρμενία, Κύπρος και Ελλάδα δεν αποδέχονται την τουρκική θεώρηση ότι «σε οποιαδήποτε σύγκρουση με κάποιον ξένο, είτε άτομο, είτε εταιρεία, είτε κράτος, ο Τούρκος έχει πάντα δίκαιο». Η προαναφερθείσα διαπίστωση, ότι «ο Τούρκος έχει πάντα δίκαιο» δεν είναι μία προκατειλημμένη εκτίμηση από κάποιον σοβινιστή, ρατσιστή ή τέλος πάντων από κάποιον Έλληνα, Αρμένιο, Ασσύριο ή Χριστιανό, του οποίου οι πρόγονοι υπήρξαν αυτόχθονες στη Μικρά Ασία και σήμερα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί από τον ιστορικό τους χώρο. Ανήκει σε έναν Ισραηλινό διπλωμάτη του οποίου ο λαός, αντίθετα με όλους τους άλλους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, «συμβίωσε» με τους Τούρκους και το Ισλάμ. Επιπλέον, η κρίση αυτή του Ισραηλινού διπλωμάτη δεν είναι πρόσφατη. Δεν έγινε με αφορμή τα πρόσφατα αντισημιτικά παραληρήματα του Ερντογάν και του σιναφιού του και λόγω της ανταγωνιστικής σχέσης Ισραήλ-Τουρκίας, που έχει προκύψει τελευταία.

Έγινε το 1953. Προτού δηλαδή προκύψει το Αρμενικό. Προτού προκύψει το Κυπριακό. Πριν από τα Ίμια και το τουρκικό casus belli κατά της Ελλάδος. Τη δεκαετία του 1950 ήταν όλα μέλι-γάλα μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, σε τέτοιο βαθμό, μάλιστα, που οι μυστικές υπηρεσίες τους συνεργάζοντο, υπήρχαν κοινά γυμνάσια μεταξύ του νεότευκτου ισραηλινού Ναυτικού και του τουρκικού, ενώ Ισραηλινοί εργολάβοι έχτιζαν τη μεγαλύτερη αμερικανική βάση στην Τουρκία, αυτή του Ιντζιρλίκ, κοντά στα Άδανα.

Τότε, ο διπλωμάτης Μόρις Φίσσερ, Ισραηλινός επιτετραμμένος στην Άγκυρα, έγραψε προς το υπουργείο του (Μaurice Fisher, Ιsrael Μinisterto Αnkara, to the Foreign Μinistry, 16 Αug. 1953, Ιsraeli State Αrchives -ΙSΑ- 2536/12/Β): «Οι σχέσεις μας με την Τουρκία είναι εξαιρετικά καλές τελευταία… (όμως) αυτές οι καλές σχέσεις μπορεί να χειροτερεύσουν από τη μία στιγμή στην άλλη και θα πρέπει να πάρουμε μαθήματα από την πικρή εμπειρία των άλλων. Οι Τούρκοι δεν έχουν φθάσει ακόμη στο επίπεδο εκείνο το οποίο σε περίπτωση διαφωνίας με άλλο κράτος θα μπορούσαν να σταθμίσουν αντικειμενικά τη θέση των δύο πλευρών. Γι’αυτούς ισχύει μόνο μία αρχή: Σε οποιαδήποτε σύγκρουση με κάποιον ξένο, είτε άτομο, είτε εταιρεία, είτε κράτος, ο Τούρκος έχει πάντα δίκαιο».

Πόσο πραγματικά προφητικός υπήρξε ο Ισραηλινός διπλωμάτης είναι πραγματολογικά επαληθεύσιμο. Από τα πράγματα. Από τα γεγονότα. Και από την εμπει ρία του ίδιου του Ισραήλ. Δέστε επιπλέον το παράδειγμα της Συρίας. Η Δαμασκός εξαναγκάστηκε να απεμπολήσει τα δικαιώματά της σε μια αμιγώς αραβική περιοχή, αυτή της Αλεξανδρέττας. Και μετά την περίοδο Άσαντ, πατέρα, η Συρία σήμερα έχει φινλανδοποιηθεί και έχει καταστεί δορυφόρος της Άγκυρας. Τη θερμοπαρακαλεί ακόμη για το νερό που πίνει. Έχει καταντήσει η άλλοτε περήφανη Συρία του Χαφίζ αλ Άσαντ ο σφογκοκωλάριος των Τούρκων στον αραβικό κόσμο. Και σίγουρα η Άγκυρα έχει σήμερα «μηδενικά προβλήματα» με τη Δαμασκό.

Εκεί που η τουρκική θεώρηση ότι «ο Τούρκος έχει πάντα δίκαιο» αναδεικνύεται σ’όλο της το παρανοϊκό μεγαλείο, είναι στο ζήτημα της γενοκτονικής σφαγής του χριστιανικού πληθυσμούτης Μικράς Ασίας, που κωδικοποιείται διεθνώς ως «αρμενική γενοκτονία». Εκεί η τουρκική θεώρηση προσκρούει στην υπαρξιακή αξιοπρέπεια των θυμάτων. Οι λαοί, όπως και οι άνθρωποι, μπορούν να ζουν για αιώνες χωρίς ελευθερία. Αλλά όχι χωρίς αξιοπρέπεια. Η αξιοπρέπεια είναι αγαθό ευρύτερο της ελευθερίας. Και κάτι τέτοιο δεν νοείται στη βάση των τουρκικών θεωρήσεων, είτε αυτές είναι του Νταβούτογλου είτε κάποιων άλλων.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ και ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΓΝΩΜΗ