Μετά τον πόλεμο η Ελλάδα γνώρισε δυο «εθνικοφροσύνες». Το αποτέλεσμα αυτών των δυο δογμάτων ήταν να φτάσουμε στην σημερινή κατάσταση, ένα βήμα πριν από την πτώχευση. Κι ο λόγος ήταν ότι ούτε στην μια, αλλά ούτε και στην δεύτερη περίπτωση υπήρχε αντιστοίχιση ανάμεσα στις αναπτυξιακές ανάγκες της χώρας και στον τρόπο διαχείρισης της έξωθεν βοήθειας.
Ας τα πάρουμε όμως τα πράγματα με μια σειρά. Το μεταπολεμικό τοπίο στην Ελλάδα σημαδεύτηκε από ένα εμφύλιο πόλεμο, που σηματοδότησε την ήττα των κομμουνιστικών δυνάμεων, την έξοδο της Βρετανίας από την χώρα και το πέρασμα της Ελλάδας κάτω από την ομπρέλα των ΗΠΑ. Το πέρασμα μας από την κηδεμονία της Βρετανίας σε αυτή των ΗΠΑ «χρυσώθηκε» και με την αναπτυξιακή βοήθεια, το γνωστό σχέδιο Μάρσαλ. Τα χρήματα αυτά δεν πήγαν ποτέ στο να στηριχθεί η ανάπτυξη της χώρας επάνω σε παραγωγική βάση, με εξαίρεση ίσως την παραχώρηση των πλοίων Λίμπερτυ τα οποία αποτέλεσαν την μαγιά για να «χτιστεί» η παγκόσμια δύναμη που λέγεται Ελληνική Ναυτιλία. Όλα τα χρήματα οδηγήθηκαν στο να στηθεί ένα μεταπρατικό – εργολαβικό σύστημα το οποίο στήριξε και το πολιτικό σύστημα. Στον βωμό αυτό θυσιάστηκε η περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας και αναπτύχθηκε η πόλη – τέρας (ή χταπόδι κατά τον Ν. Μέρτζο), η Αθήνα. Αυτή ήταν η μεταπολεμική εθνικοφροσύνη η οποία «βούλιαξε» στα στενά της Κερύνειας το 1974 και το γεγονός αυτό αποτέλεσε και την αρχή της συρρίκνωσης του αμερικάνικου παράγοντα στην Ελλάδα.
Μετά την μεταπολίτευση άρχισε να αναδύεται ένα νέο όραμα «εθνικοφροσύνης» και αυτό ήταν η Ευρωπαϊκή προοπτική. Αυτό το όραμα της Ευρωφροσύνης πλέον έθρεψε πολιτικά όλες τις πολιτικές δυνάμεις, είτε με το να το στηρίζουν, είτε με το να το πολεμούν. Από το 1980 και μετά τα πράγματα άρχισαν να αποκτούν και οντότητα, μπήκαμε στην ΕΟΚ και αυτό το γεγονός αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα για να αρχίσει να ρέει το κοινοτικό χρήμα. Στην Αρχή ήταν, οι αγροτικές επιταγές, τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα και στην συνέχεια τα πακέτα Ντελόρ. Η χώρα έφευγε από την σκιά της αμερικανικής ομπρέλας και περνούσε κάτω από την ευρωπαϊκή ή για να είμαστε πιο ακριβείς της Γαλλογερμανικής.
Η πρώτη περίοδος της Εθνικοφροσύνης κράτησε περίπου τριάντα χρόνια, η δεύτερη της Ευρωφροσύνης περίπου το ίδιο χρονικό διάστημα. Σε αυτή την περίοδο έρρευσε άφθονο χρήμα από τις Βρυξέλες αλλά και πάλι δεν πήγε για παραγωγικές επενδύσεις, με αυτό μεγάλωσε ακόμη περισσότερο η Αθήνα – ήταν και οι Ολυμπιακοί Αγώνες, φωτεινό ορόσημο αυτής της περιόδου – και τροφοδοτήθηκε και πάλι το μεταπρατικό κεφάλαιο. Κορωνίδα αυτού του αναπτυξιακού μοντέλου, το χρηματιστήριο. Ο πετυχημένος έλληνας έπρεπε να είναι εργολάβος ή χρηματιστής, να φοράει κουστούμι με γραβάτα, να καπνίζει πούρα, να κινείται με πανάκριβο αυτοκίνητο, να μένει σε ακριβά ξενοδοχεία και να κάνει ταξίδια σε εξωτικές χώρες. Αυτή ήταν η εικόνα πρότυπο για κάθε νέο. Ο παρίας αυτής της περιόδου ήταν ο άνθρωπος της παραγωγής, της μουντζούρας και της επιστήμης!!! Ακόμη και οι λίγες παραγωγικές μονάδες που υπήρχαν αλώθηκαν από την άρση των δασμών και τα εισαγόμενα προϊόντα καθώς και από την λαίλαπα του χρηματιστηρίου. Σε αυτή την περίοδο – της Ευρωφροσύνης – έχουμε και ένα νέο «όπλο» για την χειραγώγηση του πληθυσμού, την ιδιωτική τηλεόραση η οποία ελέγχεται απόλυτα από την κυρίαρχη οικονομική δύναμη, τους εργολάβους και τους αεριτζήδες του χρηματιστηρίου, μέσω αυτής χειραγωγείται και η πολιτική ζωή και η οποία ήρθε να καλύψει το κενό που άφησε η απόσυρση του στρατού στους στρατώνες. Αυτή η Ευρωφροσύνη άρχισε να βουλιάζει σταδιακά. Ίμια, παράδοση Οτσαλάν, απάτη του χρηματιστηρίου και το κερασάκι σε όλα αυτή ήταν η αποκάλυψη του σκανδάλου της SIEMENS. Με την υπόθεση της SIEMENS χτυπήθηκε το σύστημα στο μαλακό υπογάστριο. Το καμάρι της γερμανικής βιομηχανίας αποκαλύπτεται ότι τροφοδοτεί το κλίμα της απάτης και της λαμογιάς. Ο γερμανικός ορθολογισμός μαγαρίζεται και καταφεύγει στο «λαδάκι» με το οποίο κινείται το ελληνικό σύστημα…
Μετά λοιπόν από 60 χρόνια Εθνικοφροσύνης και Ευρωφροσύνης ψάχνουμε να βρούμε γιατί χρεοκοπήσαμε; Ψάχνουμε να βρούμε γιατί δεν υπάρχουν παραγωγικές επενδύσεις στην Ελλάδα; Ψάχνουμε με το φανάρι σαν το Διογένι ένα δημόσιο παράγοντα, δημόσιο υπάλληλο ή πολιτικό που να μην λαδώνεται; Ψάχνουμε να βρούμε ένα άνθρωπο που να άντεξε σε αυτή την λαίλαπα και αντιστέκεται με την δημιουργία του…
Που να τον βρούμε όμως;
Εδώ και τόσες δεκαετίες όποιος τολμούσε να παράγει κάτι, αγαθά ή υπηρεσίες τον έτρωγε το μαύρο σκοτάδι, οπότε που να βρεθούν σήμερα παραγωγικές δυνάμεις; Αν υπάρχουν είναι στο περιθώριο της οικονομικής ζωής ή έχουν μεταναστεύσει αλλού. Ακόμη και στον χώρο των Πανεπιστημιακών όπου εκεί θα μπορούσε να λειτουργήσει η παραγωγή γνώσης και εφαρμογή αυτής στην παραγωγή, τα πάντα τα σκιάζουν τα λεγόμενα ευρωπαϊκά προγράμματα, όπου τις περισσότερος φορές απλά διαχειρίζονται το τίποτα. Όποιος δε, δεν μετέχει σε αυτά είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος αφού δεν μπορεί να έχει από κάπου αλλού χρηματοδότηση για οτιδήποτε θέλει να επιχειρήσει.
Κάπως έτσι φτάσαμε στην χρεωκοπία, την οικονομική, την πολιτιστική, την κοινωνική, την εκπαιδευτική και την ηθική. Σήμερα η χώρα βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι ή θα πρέπει να βρεθεί μια νέα εθνικοφροσύνη και ένα οικονομικό πακέτο για να την στηρίξει ή θα πρέπει να ανασκουμπωθεί, να δουλέψει παραγωγικά και να βρει το δρόμο της.
Τι ζητάμε;
Μια ομπρέλα να μπούμε από κάτω, για να έχουμε οικονομική βοήθεια και εγγυήσεις για να συνεχίσουμε να δανειζόμαστε απρόσκοπτα ή να σταθούμε επιτέλους στα πόδια μας; Επειδή έτσι έχουμε μάθει, είμαστε ικανοί να αναζητήσουμε αυτή την νέα «ομπρέλα» ακόμη και στην μακρινή Κίνα και τα όσα ακούστηκαν προ καιρού δεν είναι καθόλου προϊόν φαντασίας.
Είναι όμως η λύση αυτή;
Θα πορευόμαστε εσαεί σαν τα τσιμπούρια;
Σαν τα παράσιτα;
Αυτό είναι το μέλλον μας;
Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, όταν η ανθρωπότητα γνώρισε μια ακόμη περίοδο παγκοσμιοποίησης, το ελληνικό κεφάλαιο άνθισε και πάτησε πόδι όπου μπορούσε, από την Αμερική και την Ευρώπη μέχρι τον Εύξεινο Πόντο, την Μικρά Ασία και την Αίγυπτο. Κληρονομιά από εκείνη την περίοδο είναι οι ακμάζουσες ελληνικές κοινότητες που κάποιες υπάρχουν μέχρι σήμερα και κάποιες είναι απλά μια ανάμνηση. Και εκείνη η Ελλάδα ήταν μικρή και με οικονομικά προβλήματα, αφέθηκαν όμως ελεύθερες οι παραγωγικές δυνάμεις και βγήκαν εκτός συνόρων, πήγαν σε περιοχές που υπήρχαν έλληνες αλλά και που δεν υπήρχαν και έχτισαν αυτοκρατορίες. Σήμερα περνάμε μια ανάλογη περίοδο παρά την οικονομική κρίση – γνώριμο φαινόμενο και «αδελφάκι» της ανάπτυξης – και οι ευκαιρίες είναι πολλές. Μπορούμε να τις εκμεταλλευτούμε αρκεί να αποτινάξουμε το κόμπλεξ της αναζήτησης μιας ομπρέλας.
Ας σοβαρευτούμε, ας προσπαθήσουμε να γίνουμε ένα ισότιμο μέλος της Ε.Ε., ας γίνουμε ένας αξιόπιστος σύμμαχος των ΗΠΑ, ας γίνουμε αξιόλογοι εταίροι της Ρωσίας, της Κίνας, της Ινδίας και άλλων χωρών με σοβαρή ανάπτυξη και ας λειτουργήσουμε χωρίς την ανάγκη της ομπρέλας.
Μα καλά θα πει κάποιος και θα μας αφήσουν;
Κανείς δεν αφήνει εύκολα ένα κορόιδο να φύγει από την επιρροή του, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αξίζει να προσπαθήσουμε. Εξάλλου, ζούμε σε μια περίοδο που αποτελεί μεταίχμιο, όπου το κέντρο βάρους μετατοπίζεται σταδιακά σε νέα οικονομικά – πολιτικά κέντρα και αυτό συμβάλει στο να είναι πιο εύκολη η προσαρμογή στα νέα δεδομένα και στις νέες ανάγκες.
Σε τελική ανάλυση ο Ελληνισμός μπόρεσε να αναπτυχθεί και να μεγαλουργήσει όταν λειτούργησε οικουμενικά, χωρίς στεγανά και όρια και το να κοιτάμε μόνο δυτικά ή μόνο ανατολικά από μόνο του αποτελεί ένα όριο. Είναι καιρός να σκεφτούμε με πλανητική λογική και πιστεύουμε ότι αν συμβεί αυτό δεν έχουμε να χάσουμε. Το μόνο μέλλον που μας ταιριάζει είναι αυτό της οικουμενικότητας και είναι το μόνο που μπορεί να μας οδηγήσει να βρούμε το κομμένο νήμα της ιστορίας μας. Χωρίς φοβικά, σύνδρομα, χωρίς παλινωδίες, με αυτοπεποίθηση και με προίκα τον πολιτισμό και την ιστορίας μας να βγούμε σε ανοιχτές θάλασσες για να πάψουμε να μιζεριάζουμε και να ζούμε σαν τους καταθλιπτικούς από την απόλυτη απογοήτευση στο τρελό ξεφάντωμα και τανάπαλιν. Ένα ακόμη δείγμα ελαφρότητας!!!

Θοδωρής Σπανέλης
Εφημερίδα ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ της ΚΑΒΑΛΑΣ