Οι περιορισμοί που επιβάλλει το τουρκικό κράτος στο Οικουμενικό Πατριαρχείο απειλούν την ίδια την ύπαρξή του, διότι ο μειούμενος πληθυσμός της Ελληνικής Ορθόδοξης κοινότητας, αποτελούμενης από 2.500 άτομα, δεν μπορεί να διατηρήσει τον θεσμό, επισημαίνεται στο κεφάλαιο περί θρησκευτικών ελευθεριών της φετινής έκθεσης του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία.

Σημειώνεται και πάλι ότι η τουρκική κυβέρνηση δεν αναγνωρίζει την οικουμενικότητα του Ελληνορθόδοξου Πατριάρχη, αλλά μόνο την ιδιότητά του ως επικεφαλής της Ελληνορθόδοξης κοινότητας, καθώς και το γεγονός ότι ο κ. Ερντογάν δήλωσε πως η χρήση του όρου “οικουμενικός” από τον Πατριάρχη δεν θα έπρεπε να αποτελεί θέμα ρυθμιζόμενο από το κράτος. Επαναλαμβάνεται ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο επιδιώκει το άνοιγμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και επισημαίνεται πως το Δεκέμβριο του 2008 το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών επέτρεψε θεωρήσεις βίζας διάρκειας ενός έτους για ξένους κληρικούς που υπηρετούν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Στο τμήμα που αφορά την Τουρκία γίνεται λόγος για την τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα που απαγορεύει την προσαγωγή σε δίκη πολιτών σε στρατιωτικά δικαστήρια, ενώ ως “θετική εξέλιξη” χαρακτηρίζονται τα μέτρα για τη χρήση της κουρδικής γλώσσας καθώς και μη-τουρκικών γλωσσών.

Σημειώνεται επίσης η “σημαντική μείωση” των περιπτώσεων εκδίκασης υποθέσεων και καταδικών βασισμένων στο άρθρο 301 του ΠΚ, που απαγορεύει την προσβολή του “τουρκικού κράτους”, οι τηλεοπτικές εκπομπές στα κουρδικά και αρμενικά από την κρατική τηλεόραση καθώς και η άδεια εκπομπών από ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς για εκπομπές σε μη τουρκικές γλώσσες. Επετράπη επίσης σε πανεπιστημιακό Τμήμα να διδάσκει την κουρδική γλώσσα ως “ζωντανή” γλώσσα.

Αναφέρονται επίσης επιγραμματικά οι τομείς όπου σημειώθηκαν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες παρατίθενται αναλυτικά στα αντίστοιχα κεφάλαια (βασανιστήρια, έρευνες και καταδικαστικές αποφάσεις κατά κρατικών οργάνων για παραβιάσεις, συνθήκες κράτησης, κλπ).

Η έκθεση για την Ελλάδα

Μετά την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ τον Οκτώβριο και την ανάληψη της εξουσίας από τον Γιώργο Παπανδρέου, η νέα ελληνική κυβέρνηση έλαβε σειρά μέτρων, όπως ήταν το προσωρινό κλείσιμο του κέντρου κράτησης μεταναστών στην Παγανή, η σύσταση επιτροπής ειδικών για την αναθεώρηση της νομοθεσίας και των διαδικασιών παραχώρησης ασύλου, και η σύσταση μεσολαβητικών συμβουλίων για την προστασία των μεταναστών στις τοπικές αυτοδιοικήσεις, τονίζει η ετήσια έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανά τον κόσμο για το έτος 2009.

Η έκθεση, την οποία το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ υποβάλλει κάθε χρόνο στο Κογκρέσο, βάσει της σχετικής αμερικανικής νομοθεσίας, έχει σε γενικές γραμμές παρόμοιο με την περσινή έκθεση περιεχόμενο και παρατηρήσεις. Στην εισαγωγή επαναλαμβάνεται και εφέτος ότι παρατηρήθηκαν προβλήματα σε αρκετούς τομείς, όπως κακοποίηση παράνομων μεταναστών και αθίγγανων από τις δυνάμεις ασφαλείας, συνωστισμός και άσχημες συνθήκες διαβίωσης σε μερικές φυλακές, κακές συνθήκες κράτησης λαθρομεταναστών, κάποιοι νομικοί περιορισμοί στην ελευθερία έκφρασης, περιορισμοί και διοικητικά εμπόδια εις βάρος μη-ορθοδόξων, κράτηση και απέλαση ασυνόδευτων ή αποκομμένων από τις οικογένειές τους ανηλίκων (συμπεριλαμβανομένων των αιτούντων ασύλου), αδυναμία παροχής επαρκούς προστασίας σε θύματα οικιακής βίας, διακρίσεις και εκμετάλλευση εις βάρος ανηλίκων Ρομά, παράνομη διακίνηση προσώπων, περιορισμοί στη δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού εθνοτικών μειονοτικών ομάδων, διακρίσεις και κοινωνικός αποκλεισμός εθνοτικών μειονοτήτων, ειδικότερα των Ρομά.

Στο τμήμα περί σεβασμού της ακεραιότητας του ατόμου αναφέρονται μεταξύ άλλων καταγγελίες οργανώσεων και επιτροπών ανθρωπίνων δικαιωμάτων για επιθέσεις ακροδεξιών και καταχρήσεις αστυνομικών αρχών κατά μεταναστών, αν και η αρμόδια επιτροπή του ΣτΕ έκανε λόγο για μικρή πρόοδο και μείωση των καταγγελιών για καταχρήσεις αστυνομικών αρχών κατά μεταναστών, το 2007 και 2008. Μνημονεύονται επίσης και εφέτος οι άθλιες συνθήκες που επικρατούν σε φυλακές και κρατητήρια της χώρας και δεν πληρούν τα διεθνή πρότυπα, επισημαίνοντας πιο χαρακτηριστικά το παράδειγμα το κέντρου κράτησης μεταναστών στη Παγανή, το οποίο πάντως έκλεισε η νέα κυβέρνηση για να ανακαινισθεί.

Στο τμήμα περί σεβασμού πολιτικών ελευθεριών επαναλαμβάνεται ότι υπάρχει ανεξαρτησία ΜΜΕ στην Ελλάδα και ότι η κυβέρνηση γενικώς σεβάσθηκε στην πράξη τα δικαιώματα αυτά, αλλά ότι υπάρχουν ωστόσο ορισμένοι νομικοί περιορισμοί (απαγόρευση διασάλευσης φιλικών σχέσεων με γειτονικές χώρες, διασπορά ψευδών ειδήσεων που προκαλούν φόβο στους πολίτες κλπ), οι οποίοι όμως σπανίως εφαρμόζονται.

Για θέματα ελευθερίας του ‘συναιτερίζεσθαι’ επισημαίνονται δικαστικές υποθέσεις σχετικά με τη “Στέγη Μακεδονικού Πολιτισμού” και την άρνηση έγκρισης σωματείων με εθνοτική ονομασία ‘μακεδονικός’ ή ‘τουρκικός’.

Για τις θρησκευτικές ελευθερίες σημειώνεται και πάλι ότι οι νόμοι προβλέπουν την θρησκευτική ελευθερία, αλλά μη-ορθόδοξες ομάδες κατά καιρούς αντιμετωπίζουν διοικητικά εμπόδια και νομικούς περιορισμούς. Παραμένει ως κύριο πρόβλημα των μουσουλμάνων της Αθήνας η έλλειψη επίσημου τεμένους και νεκροταφείου, αν και εφέτος οι ηγέτες τους εξέφρασαν ικανοποίηση για την χωροθέτηση του τεμένους στο Βοτανικό και ζήτησαν την επίσπευση των εργασιών ανέγερσης. Εξακολουθούν επίσης αναφορές σε βανδαλισμούς εβραϊκών μνημείων και εκφράσεις αντι-σημιτισμού ειδικότερα στον ακραίο τύπο, σε καταγγελίες για δυσμενή μεταχείριση και άθλιες συνθήκες ζωής Αθίγγανων και νομίμων και παρανόμων μεταναστών.

Αρκετός χώρος αφιερώνεται στις επικρίσεις οργανώσεων, του Συνηγόρου του Πολίτη και ξένων κυβερνήσεων για τις διαδικασίες ασύλου στην Ελλάδα, τη δυσμενή μεταχείριση των αιτούντων άσυλο και την ανεπαρκή προστασία των ακηδεμόνευτων ανηλίκων μεταναστών. Μνημονεύεται ωστόσο η απόφαση νέου υπουργού Προστασίας του Πολίτη τον Νοέμβριο 2009 για σύσταση επιτροπής ειδικών για την αναθεώρηση της νομοθεσίας και των διαδικασιών παραχώρησης ασύλου, που χαιρέτισαν τοπικές και διεθνείς οργανώσεις και η αρμόδια επιτροπή του ΟΗΕ.

Τέλος, στο τμήμα για τις εθνικές και εθνοτικές μειονότητες επαναλαμβάνονται αναφορές σε Έλληνες πολίτες που αυτο-προσδιορίζονται ως Τούρκοι, Πομάκοι, Βλάχοι, Ρομά, Αρβανίτες ή Μακεδόνες, ορισμένοι εκ των οποίων θεωρούν πως πρέπει να αναγνωριστούν ως “μειονότητες” ή “γλωσσικές μειονότητες”, αλλά η κυβέρνηση αναγνωρίζει ως μειονότητα μόνο τη μουσουλμανική. Μέλη της πομακικής κοινότητας διατείνονται ότι πιέζονται από τουρκόφωνους να απαρνηθούν την ύπαρξη της πομακικής ως ταυτότητας, διακριτής από την τουρκική. Η κυβέρνηση εξάλλου δεν αναγνωρίζει την σλαβική διάλεκτο στην ΒΔ Ελλάδα ως “μακεδονική”, ενώ αξιωματούχοι και δικαστήρια δεν επιτρέπουν σε σλαβικές ομάδες να αυτοπροσδιορίζονται ως “Μακεδόνες” με το επιχείρημα ότι περίπου 2,2 εκ. εθνοτικά και γλωσσικά έλληνες πολίτες χρησιμοποιούν ήδη τον όρο “Μακεδόνας” προκειμένου να αυτοπροσδιοριστούν.

Στη φετινή έκδοση επισημαίνεται και έκθεση ανεξάρτητου εμπειρογνώμονα του ΟΗΕ τον περασμένο Μάρτιο, η οποία διαπίστωσε ότι όσοι αυτοπροσδιορίζονται εθνοτικά ως “Μακεδόνες” εξακολουθούν να υπόκεινται σε διακρίσεις και παρενοχλήσεις, και κάλεσε την κυβέρνηση να απεμπλακεί από τη διαμάχη εάν υφίσταται ή όχι ‘Μακεδονική’ ή Τουρκική’, μειονότητα στην Ελλάδα και να εστιασθεί στα θέματα προστασίας δικαιωμάτων αυτο-προσδιορισμού και ελευθερίας έκφρασης, επιτρέποντας την χρήση των όρων ‘μακεδονικός’ ή ‘τουρκικός’ σε σωματεία και οργανώσεις.
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ