Το Καραμπάχ, η εξάρτηση της Τουρκίας από το αζερικό αέριο και το ζήτημα της Γενοκτονίας χωρίζουν τις δύο χώρεςΤέσσερις μήνες μετά την υπογραφή ενός διπλωματικού πρωτοκόλλου μεταξύ Τουρκίας και Αρμενίας στη Ζυρίχη οι ελπίδες για ταχεία εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών έχουν εξανεμιστεί. Κανένα από τα δύο Κοινοβούλια δεν έχει επικυρώσει το «ιστορικό κείμενο», όπως είχε σπεύσει να χαρακτηρίσει τη συμφωνία το σύνολο της διεθνούς διπλωματίας.

Η συμφωνία προέβλεπε την εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Αγκυρας και Ερεβάν και το άνοιγμα των συνόρων, τα οποία παραμένουν κλειστά από το 1993. Σύμφωνα με τον τούρκο αναλυτή Αϊμπάρ Γκεργκουλού, μετά τον αρχικό ενθουσιασμό οι διμερείς διαπραγματεύσεις έχουν πλέον εισέλθει σε μια φάση «αμοιβαίας απογοήτευσης». Η Αρμενία έχει δηλώσει ότι δεν πρόκειται να προχωρήσει στην επικύρωση του κειμένου αν δεν κάνει το πρώτο βήμα η Τουρκία. Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία, η οποία είχε κλείσει τα σύνορά της με την Αρμενία ως αντίποινα για την απόσχιση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (μια περιοχή με κυρίως αρμενικό πληθυσμό η οποία προσαρτήθηκε στο Αζερμπαϊτζάν με απόφαση του Ιωσήφ Στάλιν ) διεκδικεί ανταλλάγματα για να τα ανοίξει και πάλι.

«Αν δεν υπάρξει λύση στο Καραμπάχ, δεν μπορούμε να επικυρώσουμε το πρωτόκολλο» έχει δηλώσει ο τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κλείνοντας ουσιαστικά την πόρτα για μια συμφωνία στο προσεχές μέλλον. Στο ίδιο πνεύμα κινείται ο ισχυρός άνδρας της τουρκικής διπλωματίας, ο υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος επιμένει να συνδέει τη διαδικασία προσέγγισης των δύο χωρών με παραχωρήσεις της αρμενικής πλευράς στο ζήτημα του Καραμπάχ, παρά το γεγονός ότι κάτι τέτοιο δεν προβλεπόταν στις συμφωνίες του περασμένου Οκτωβρίου.

Η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες προτρέπουν τους ηγέτες των δύο χωρών να επισπεύσουν τη μεταξύ τους προσέγγιση, διότι θέλουν να αποφύγουν νέες προστριβές στον Νότιο Καύκασο μετά τον πόλεμο του Αυγούστου του 2008 ανάμεσα στη Ρωσία και στη Γεωργία. Ωστόσο η σύγκρουση του Καραμπάχ, η οποία είχε προκαλέσει τον θάνατο τουλάχιστον 30.000 ανθρώπων, εξακολουθεί, 16 χρόνια μετά, να αποτελεί εμπόδιο στην ειρήνευση της περιοχής. Και παρά την τριμερή διαμεσολάβηση της ομάδας του Μινσκ (ομάδα εργασίας που δημιουργήθηκε το 1992 υπό την αιγίδα του ΟΑΣΕ με σκοπό την εξεύρεση λύσης στο πρόβλημα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και συντονίζεται από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και τη Γαλλία) οι συζητήσεις δεν έχουν σημειώσει καμία πρόοδο.

Ο πρόεδρος της Αρμενίας Σερζ Σαρκισιάν κατάγεται από τη διαφιλονικούμενη περιοχή και υπήρξε μάλιστα διοικητής των επιτροπών αυτοάμυνας που είχαν δημιουργηθεί στις αρχές του 1990.

Πίσω απ΄ όλα αυτά βρίσκονται (και) τα ζητήματα της ενέργειας. Κάνοντας ένα βήμα πίσω, η Τουρκία καθιστά εμφανή την εξάρτησή της από το Μπακού. Το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί παραδοσιακό σύμμαχο της Τουρκίας με την οποία μοιράζεται την ίδια γλώσσα και την ίδια κουλτούρα. Επιπλέον είναι ο βασικός προμηθευτής της Αγκυρας σε φυσικό αέριο. Οι τελευταίες πρωτοβουλίες της «αδελφής» Τουρκίας έριξαν λοιπόν μια σκιά στη συμμαχία. Αλλά και στην Τουρκία η κεμαλική και η εθνικιστική αντιπολίτευση έκαναν λόγο για «προδοσία», απευθύνοντας κάλεσμα για παντουρκική αλληλεγγύη με τους Αζέρους: «Ενα έθνος, δύο κράτη» . Αυτό που ενισχύει τη θέση του προέδρου Ιλάμ Αλίεφ, ο οποίος ηγείται του Αζερμπαϊτζάν τα τελευταία είκοσι χρόνια, είναι βέβαια ο πλούτος των κοιτασμάτων της Κασπίας. Ο στρατηγικός ρόλος της χώρας είναι αδιαμφισβήτητος, καθώς από εκεί ξεκινούν ο πετρελαιαγωγός ΜπακούΤιφλίδας- Τσεϊχάν και ο αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου Ναμπούκο. Είναι ενδεικτικό ότι το 2010 το Μπακού θα προμηθεύσει την Τουρκία με έξι δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αέριο.

Στο Ερεβάν ενισχύονται οι επιφυλάξεις έναντι της Αγκυρας, ενώ αμφισβητείται έντονα και η ειλικρίνεια των προθέσεών της. Η προαναφερθείσα συμφωνία προβλέπει, μεταξύ άλλων, τη συγκρότηση μιας μεικτής επιτροπής ιστορικών η οποία θα ερευνήσει «με επιστημονικό και αντικειμενικό τρόπο» τις σκοτεινές σελίδες της Ιστορίας. Αυτό θεωρείται από τους Αρμένιους μια κίνηση ελιγμού των Τούρκων προκειμένου να αλλοιωθεί η ιστορική αλήθεια της Γενοκτονίας.

Το ζήτημα της Γενοκτονίας, την οποία η Τουρκία αρνείται μιλώντας για «σφαγές που έγιναν και από τις δύο πλευρές», δύσκολα μπορεί να παρακαμφθεί αν η Αγκυρα επιθυμεί μια ειλικρινή συμφιλίωση με τη γειτονική της χώρα. Επιπλέον η Τουρκία ανησυχεί για τις πιέσεις που δέχονται οι Ηνωμένες Πολιτείες από το λόμπι της αρμενικής διασποράς και φοβάται τυχόν αναγνώριση της Γενοκτονίας από το Κογκρέσο.

Στις 4 Μαρτίου η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων πρόκειται να εξετάσει ένα κείμενο που έχουν καταθέσει προς ψήφιση οι Δημοκρατικοί στο οποίο γίνεται αναφορά στη «γενοκτονία» του 1915. Ο κ. Νταβούτογλου έχει ήδη εκφράσει την ενόχλησή του προς τον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζέιμς Στάινμπεργκ. Το 2007 είχε αποφευχθεί την τελευταία στιγμή ανάλογο ψήφισμα του αμερικανικού Κογκρέσου, το οποίο λίγο έλειψε να πυροδοτήσει σοβαρή κρίση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις.
ΒΗΜΑ