Μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η Ελλάδα επένδυσε στον ευρωπαϊκό της προσανατολισμό, για να «εξισορροπήσει» την οπλική υπεροχή της γείτονος. Κορυφαία επιτεύγματα, η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και η εξαγορά της Finansbank. Δυστυχώς, αυτό το προβάδισμα δείχνει να το χάνει, ενώ η πολιτική περιφερειακής δύναμης του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου δίνει στη χώρα του νέα πλεονεκτήματα.

Ο εξ Ανατολών κίνδυνος είναι πλέον… οικονομικός
Πώς από το ’74 οι τουρκικοί δείκτες έφτασαν και ξεπέρασαν τους ελληνικούς
Του Αντωνη Καμαρα*
Η διατύπωση του Ελληνα πρωθυπουργού ότι η Ελλάδα είναι αντιμέτωπη με την προοπτική της απώλειας της εθνικής της κυριαρχίας, όπως και το 1974, βρήκε πολλούς σύμφωνους. Ομως για να προεκτείνουμε αυτό τον προβληματισμό δεν πρέπει να μείνουμε στο 1974 αλλά να αναλογιστούμε τις μακροχρόνιες συνέπειες αυτού του έτους. Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το ’74 εμπέδωσε την πεποίθηση ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να αποβεί νικήτρια έναντι της σημαντικότερης γεωπολιτικά, και άρα προνομιακής συνομιλήτριας των ΗΠΑ, Τουρκίας – εάν δεν αποκτήσει ευρωπαϊκά ερείσματα και προσανατολισμό. Αντιθέτως, θόλωσε με την υπεροψία του νικητή την Τουρκία και αποδυνάμωσε τον ευρωπαϊκό της προσανατολισμό.

Η στόχευση της χώρας μας μετά το 1974 ισοσκέλισε, αν και με σημαντική καθυστέρηση, την Ελλάδα με την Τουρκία. Δύο είναι τα εμβληματικά επιτεύγματα της ευρωπαϊκής στρατηγικής της χώρας μας. Πρώτον, η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ενωση (Ε.Ε.) τον Μάιο του 2004 και δεύτερον, η εξαγορά της Finansbank από την Εθνική Τράπεζα το καλοκαίρι του 2006. Με την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., αποτέλεσμα της διαπραγματευτικής ισχύος της Ελλάδος, η Τουρκία αναγκάστηκε να δεχθεί ότι οι καρποί της στρατιωτικής της νίκης το 1974 δεν αποτελούν τετελεσμένο γεγονός.

Η δε εξαγορά της Finansbank από την ΕΤΕ ήταν προϊόν της ανώτερης διακυβέρνησης, που απολάμβανε η Ελλάδα εν συγκρίσει με την Τουρκία, λόγω της επαναβεβαίωσης του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας μας που επιτεύχθηκε με την είσοδο στην Ευρωζώνη. Ηταν βεβαίως μια επιχειρηματική απόφαση της διοίκησης της Εθνικής, που κατέστη υλοποιήσιμη όμως λόγω της σταθερότητας, εξυγίανσης και μεγέθυνσης που απέδωσε στο τραπεζικό μας σύστημα η Ευρωζώνη. Κατέστη δε εφικτή διότι το τουρκικό τραπεζικό σύστημα διήλθε ισχυρότατο κλονισμό στη μακροοικονομική κρίση του 2001, και απέσυρε τις όποιες διεθνείς δραστηριότητες είχε αναπτύξει στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Το γράφημά μας, που δείχνει διαφορά παραπάνω των τριακοσίων μονάδων βάσης μεταξύ των ασφάλιστρων κινδύνου των τουρκικών πενταετών ομολόγων και των αντίστοιχων ελληνικών, τον Μάιο και Ιούνιο του 2006, όταν η ΕΤΕ εξαγόρασε τη Finansbank, αυτό ακριβώς δεικνύει: την τότε υπεροχή του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και της ελληνικής οικονομίας.

Η εξέλιξη της διεθνούς οικονομικής κρίσης ανέδειξε όμως ότι η Τουρκία έχει υπερκαλύψει το πρότερο έλλειμμα οικονομικής διακυβέρνησής της. Η Τουρκία θεωρείται πλέον από τις αγορές δημοσιονομικά τόσο ισχυρή όσο και η Ελλάδα. Η Τουρκία μας ισοφαρίζει δηλαδή στο μέχρι πρότινος προνομιακό μας πεδίο, αυτό της συνετής διαχείρισης των δημοσιονομικών. Τα έχει καταφέρει μάλιστα με τον ίδιο τρόπο που τα κατάφερε η ελληνική κυβέρνηση κατά την περίοδο ένταξης στην Ευρωζώνη: αποδίδοντας δημοκρατική νομιμοποίηση στην εξυγίανση των δημοσιονομικών της.

Αυτό το δημοσιονομικό επίτευγμα της Τουρκίας είναι πολύ σημαντικότερη κατάκτηση από την -τόσο υπερεκτιμημένη στην Ελλάδα- κινητικότητα του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Νταβούτογλου.*O κ. Καμάρας είναι πολιτικός αναλυτής της Levant Partners.

Ποια είναι σήμερα τα νέα «όπλα» των γειτόνων μας
Συγκρίνοντας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των δύο πλευρών
Του Λεωνιδα Στεργιου / Lstergiou@kathimerini.gr
Στην Τουρκία ο επιχειρηματίας χρειάζεται 14 μέρες για την εξαγωγή ενός κοντέινερ που θα του κοστίσει 990 δολάρια. Στην Ελλάδα η ίδια δραστηριότητα κοστίζει 1.153 δολάρια και απαιτεί 20 ημέρες. To παράδειγμα είναι ενδεικτικό και εξηγεί την υψηλότερη ανταγωνιστικότητα της τουρκικής οικονομίας σε σχέση με την ελληνική, αλλά και την αιτία που η γείτονα προσελκύει περισσότερες ξένες επενδύσεις από εμάς. Η Τουρκία επενδύει περισσότερα χρήματα στην έρευνα και ανάπτυξη, διαθέτει πιο καινοτόμες υπηρεσίες, έχει μικρότερη διαφθορά, λιγότερη γραφειοκρατία και πιο αποτελεσματική δημόσια διοίκηση. Από την άλλη, βαρίδια αποτελούν η πολιτική αστάθεια, η έλλειψη ελευθερίας έκφρασης και επιλογής (voice and accountability) και η παραοικονομία, η οποία ωστόσο δεν είναι όση στην Ελλάδα. Μολονότι στην Τουρκία τα «γρηγορόσημα» που πληρώνουν οι επιχειρήσεις είναι σχεδόν διπλάσια από ό,τι στην Ελλάδα, το φαινόμενο αυτό συνεχώς περιορίζεται. Αρνητικά στοιχεία για την Τουρκία αποτελούν ο υψηλός πληθωρισμός και η διακύμανση της συναλλαγματικής ισοτιμίας της λίρας.

Η Ελλάδα, αντί να εκμεταλλευθεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που έχει ως μέλος της Ευρωζώνης, διολισθαίνει συνεχώς και η οικονομία της βαλτώνει.

Ενδιαφέρον έχει να δούμε μερικούς συγκριτικούς -κυρίως διαρθρωτικούς- δείκτες των δύο χωρών.

– Επιχειρηματικό περιβάλλον. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα (doingbusiness) η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας βρίσκεται στην 109η θέση στη διεθνή κατάταξη έναντι της 73ης της Τουρκίας. Στην Τουρκία είναι πιο εύκολη η έναρξη επιχείρησης, είναι πιο ευέλικτη η αγορά εργασίας, υπάρχει μικρότερη γραφειοκρατία και φορολογία.

– Ανταγωνιστικότητα. Η Τουρκία βελτιώνει χρόνο με τον χρόνο την ανταγωνιστικότητά της. Το 2009 ανήλθε στην 61η θέση παγκοσμίως (από 63η το 2008), ενώ η Ελλάδα έπεσε στην 71η θέση (από 67η το 2008), σύμφωνα με το World Economic Forum.

– Ξένες επενδύσεις. Τα τελευταία 10 χρόνια η αύξηση των άμεσων ξένων επενδύσεων που εισρρέουν στην Τουρκία «τρέχει» με ετήσιο ρυθμό 21,4%, έναντι 12,2% στην Ελλάδα. Σήμερα το απόθεμα των ξένων επενδύσεων στην Τουρκία είναι σχεδόν διπλάσιο από αυτό της Ελλάδας (70 δισ. δολάρια, έναντι 37 δισ. δολάρια στην Ελλάδα), σύμφωνα με την τελευταία ετήσια έκθεση των Ηνωμένων Εθνών.

– Διαφθορά. Η Τουρκία βρίσκεται στην 61η θέση βάσει του δείκτη διαφθοράς που μετρά η Διεθνής Διαφάνεια μεταξύ 180 χωρών. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 71η θέση. Παράλληλα, η Παγκόσμια Τράπεζα διαπιστώνει ότι ο έλεγχος της διαφθοράς στην Τουρκία είναι πιο αποτελεσματικός από ό,τι στην Ελλάδα. Στην Τουρκία ο έλεγχος της διαφθοράς βελτιώνεται τα τελευταία χρόνια, ενώ στην Ελλάδα επιδεινώνεται. Ωστόσο, το μέσο «γρηγορόσημο» στην Ελλάδα ανέρχεται σε 0,2% επί του τζίρου των επιχειρήσεων, ενώ στην Τουρκία σε 0,4%.

– Γραφειοκρατία. Το κόστος της γραφειοκρατίας για την είσπραξη φόρων στην Τουρκία υπολογίζεται από τον ΟΟΣΑ σε 0,83% των εσόδων, ενώ στην Ελλάδα σε 1,69%. Ωστόσο, η συνολική αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης στην Τουρκία είναι μικρότερη από ό,τι στην Ελλάδα, αλλά βελτιώνεται συνεχώς. Στην Ελλάδα επιδεινώνεται. Η αποτελεσματικότητα του κράτους στην Τουρκία από το 59,7% το 2006 ενισχύθηκε στο 60,4% το 2008, ενώ στην Ελλάδα έπεσε από το 72% στο 70,5% κατά το ίδιο διάστημα, σύμφωνα με τους δείκτες διακυβέρνησης της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2009.

– Παραοικονομία. Στην Ελλάδα η παραοικονομία εκτιμάται από τον ΟΟΣΑ μεταξύ 25% και 37% του ΑΕΠ, ενώ για την Τουρκία στο 34,8% (Scheider, 2005).

– Καινοτομία-Tεχνολογία.Η Τουρκία δαπανά κάθε χρόνο τo 0,72% του ΑΕΠ στην έρευνα και ανάπτυξη, ενώ η Ελλάδα το 0,58%, σύμφωνα με τη Eurostat. Ισως, να μην είναι τυχαίο ότι η χρήση του πλαστικού χρήματος και της τεχνολογίας είναι πιο διαδεδομένη στην Τουρκία. Ούτε είναι τυχαίο ότι καινοτόμα τραπεζικά προϊόντα, όπως πιστωτικές κάρτες-μπρελόκ, που έκαναν την εμφάνισή τους στην Τουρκία στις αρχές του 2000, στην Ελλάδα δεν έχουν έρθει ακόμα. Παρ’ όλα αυτά, το επίπεδο τεχνολογίας (π.χ. βάσει επενδύσεων στις τηλεπικοινωνίες, ταχύτητα Ιντερνετ, αριθμός κινητών ανά κάτοικο κ.λπ.) είναι χαμηλότερο από ό,τι της Ελλάδας. Ωστόσο, η Τουρκία παρουσιάζει υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης και μεγαλύτερες εξαγωγές τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, σε σχέση με την Ελλάδα, βάσει στοιχείων του ΟΟΣΑ για το 2009.

Αντίθετες πορείες στην αξιολόγηση δημοσίου χρέους
Της Κατερινας Σωκου
Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η πιστοληπτική ικανότητα της οποίας επλήγη το 2009 και με τον κίνδυνο νέων υποβαθμίσεων να επικρέμαται και το 2010 πάνω από το υπουργείο Οικονομικών, η Τουρκία βλέπει τη δική της πιστοληπτική αξιολόγηση να βελτιώνεται. Στις αρχές Δεκεμβρίου, η Fitch Ratings αναβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της Τουρκίας κατά δύο κατηγορίες, από το επίπεδο ΒΒ- στο ΒΒ+. Πριν από μερικές ημέρες, ήταν η σειρά του οίκου Moody’s να βελτιώσει την πιστοληπτική αξιολόγηση της γείτονος σε Βa2 από Ba3, γεγονός που όπως τόνισε αντανακλά «την αυξανόμενη εμπιστοσύνη στην ικανότητα της Τουρκίας να απορροφήσει τα εξωτερικά σοκ και την πρόσβασή της σε χρηματοδότηση». Τις τελευταίες ημέρες, μάλιστα, στη χώρα πληθαίνουν οι φήμες για επικείμενη αναβάθμισή της και από τον τρίτο μεγάλο διεθνή οίκο της Standard & Poor’s.

Οπως σημειώνει η Moody’s, «οι βάσεις για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της Τουρκίας δείχνουν υγιείς». Σύμφωνα με την υπεύθυνη αναλύτρια για τη χώρα Σάρα Κάρλσον -η οποία, ας σημειωθεί, είναι υπεύθυνη του οίκου και για την Ελλάδα- «αν και η τουρκική ανάπτυξη έχει συρρικνωθεί πολύ απότομα, η αντοχή των δημοσίων οικονομικών σε σχέση με τις προηγούμενες κρίσεις είναι αξιοπρόσεκτη». Η κ. Κάρλσον εκτιμά ότι «η ικανότητα της κυβέρνησης και γενικότερα της χώρας να ανασυντάσσεται όταν αντιμετωπίζει πολύ σημαντικές οικονομικές προκλήσεις δείχνει ότι η Τουρκία έχει επιτύχει ένα υψηλότερο βαθμό αντοχής».

Πολύ διαφορετική είναι η εκτίμηση του οίκου για την Ελλάδα. Την περασμένη εβδομάδα, η Moody’s έκανε λόγο για ενδεχόμενο «αργό θάνατο» της ελληνικής οικονομίας, καθώς θα απαιτείται όλο και μεγαλύτερο μερίδιο του ΑΕΠ για την αποπληρωμή του χρέους, γεγονός που εκτιμά ότι θα πιέσει ανοδικά τη φορολογία και ενδεχομένως να οδηγήσει σε φυγή των πιο πλούσιων ή ευέλικτων κλάδων της οικονομίας, περιορίζοντας περαιτέρω την αναπτυξιακή δυναμική της χώρας. Σύμφωνα με τον οίκο, η Ελλάδα πρέπει πλέον να προχωρήσει στην «πολιτικά δύσκολη περικοπή δαπανών εάν επιθυμεί να αποφύγει αμείλικτες πιέσεις στο χρέος».

Κατά την πρόσφατη υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδας από τη Moody’s στο A2, ο οίκος προειδοποίησε ότι η πιθανότητα μιας νέας υποβάθμισης της χώρας στους επόμενους 12-18 μήνες είναι μεγαλύτερη του 50%. Οπως δήλωσε τότε στην Κ η κ. Κάρλσον, «η μακροπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας θα εξαρτηθεί από την αποδοχή των δημοσιονομικών μέτρων από τον ελληνικό λαό και τη δυναμική εφαρμογή τους από την κυβέρνηση. Κανένα από τα δύο δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο… και τα μέτρα θα χρειασθούν χρόνο ώστε να αποδώσουν καρπούς». Οι δύο άλλοι οίκοι S&P και Fitch έχουν ήδη υποβαθμίσει το ελληνικό χρέος στην κατηγορία BBB+, διατηρώντας αρνητικές προοπτικές. Μάλιστα, η Fitch έχει υποβαθμίσει ήδη δύο φορές τη χώρα από τον περασμένο Οκτώβριο.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ