Τα βαρίδια της εξωτερικής πολιτικής, η απώλεια της συμμαχίας με τη Γερμανία και η κούραση των εταίρων

Λένε ότι «μία εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις». Η ακόλουθη ίσως να αξίζει και παραπάνω. Προέρχεται από μία εκ των τελευταίων συνόδων κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης στις οποίες συμμετείχε ο κ. Κ. Καραμανλής. Ο τέως πρωθυπουργός σφίγγει το χέρι της καγκελαρίου της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ, η οποία ούτε καν τον κοιτάζει. Το βλέμμα της βρίσκεται εντελώς αλλού, από αδιαφορία ή από αποστροφή άγνωστο. Τα περίπου 5,5 χρόνια της διακυβέρνησης Καραμανλή επανέφεραν στην Ευρώπη την εικόνα της Ελλάδας ως «μαύρου πρόβατου». Η Αθήνα υπήρξε απούσα από όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, έχοντας κλειστεί στο καβούκι της και αναλαμβάνοντας σχεδόν μηδενικές πρωτοβουλίες. «Ο Καραμανλής περνούσε σχεδόν αόρατος από τις συνόδους κορυφής» σημειώνει μιλώντας προς «Το Βήμα» ευρωπαίος διπλωμάτης, στενότατος σύμβουλος ενός εκ των «27» ηγετών της ΕΕ. «Οι πρωθυπουργοί και οι αρχηγοί κρατών έχουν φθάσει στο σημείο να έχουν ο ένας το κινητό τηλέφωνο του άλλου ώστε να μπορούν να επικοινωνούν και πέραν των επισήμων διαύλων. Νομίζω ότι ο πρώην πρωθυπουργός σας δεν είχε ούτε ένα από τα κινητά των υπολοίπων 26 στη μνήμη του δικού του» λέει χαριτολογώντας.

▅ Ο αδύναμος κρίκος της Ενωσης
Η κακή κατάσταση της οικονομίας υπήρξε, φυσικά, ο βασικός λόγος που η Αθήνα απώλεσε το κεφάλαιο αξιοπιστίας και τις όποιες συμμαχίες είχαν καλλιεργηθεί με μεγάλη προσπάθεια επί της κυβέρνησης Σημίτη. «Η μεγαλύτερη απώλεια ήταν η συμμαχία με τη Γερμανία, η οποία παραδοσιακά υποστήριζε εντός της ΕΕ θέσεις πιο κοινοτικές και λιγότερο διακυβερνητικές, όπως π.χ. η Γαλλία» σημειώνουν έγκυροι κύκλοι. Ούσα ο αδύναμος κρίκος στην οικονομία, η Αθήνα δεν μπορούσε να αναμένει τη συνδρομή των εταίρων της όταν τη χρειαζόταν, για να προωθήσει θέσεις στα επονομαζόμενα εθνικά θέματα.

Επιπλέον, η ατζέντα μας στην εξωτερική πολιτική συρρικνώθηκε δραματικά και εστιάστηκε μόνο στον στενό πυρήνα της «Αγίας Τριάδας» των εθνικών θεμάτων: Ελληνοτουρκικά, Κυπριακό, Σκοπιανό. Οι μάχες για τις διατυπώσεις στα κείμενα συμπερασμάτων εξακολούθησαν να δίνονται, αλλά έμοιαζαν κενές πολιτικού περιεχομένου και καθαρά αμυντικές. Ωστόσο είναι πλέον εμφανές ότι οι εταίροι μας έχουν κουραστεί, ιδιαίτερα με το ζήτημα του ονόματος. Το Σκοπιανό αποτελεί βαρίδι ακόμη και για τις όποιες κινήσεις έγιναν στα Βαλκάνια, όπως με την υποστήριξη της ευρωπαϊκής προοπτικής της Σερβίας. Και σε πολλά διεθνή fora, αξιωματούχοι τόσο από τη Βουλγαρία όσο και από τη Ρουμανία απορούσαν για το ότι η Αθήνα δεν είχε αναλάβει ρόλο καθοδηγητή των δύο αυτών χωρών που είναι οι τελευταίες που εντάχθηκαν στην ΕΕ.

Πέραν λοιπόν των Ελληνοτουρκικών, του Κυπριακού και του Σκοπιανού, οι πρωτοβουλίες που ανελήφθησαν, προκλήθηκαν από ιδιαίτερες συνθήκες. Στο θέμα της λαθρομετανάστευσης, π.χ., η κυβέρνηση άρχισε να αναζητεί συμπαραστάτες αφού το κύμα ανθρώπων από τα ανατολικά της σύνορα χτύπησε «κόκκινο» και ο ΛΑΟΣ κέρδισε σημαντικά στις ευρωεκλογές ανεβάζοντας στην ατζέντα το ζήτημα. «Μόνο τότε άρχισαν επαφές με χώρες που αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα, όπως η Ισπανία και η Ιταλία, για τη διαμόρφωση μιας κοινής γραμμής. Τα επιχειρήματά μας όμως στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ δεν βρήκαν μεγάλη απήχηση» σχολιάζουν διπλωματικές πηγές.

Η Ελλάδα δεν ενεπλάκη ενεργά ούτε στη συζήτηση για τη θεσμική μεταρρύθμιση της Ενωσης, η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα μικρότερα κράτη-μέλη. Εμφανίστηκε να αποδέχεται μοιρολατρικά τις εξελίξεις στο πεδίο αυτό, ακολουθώντας τους άλλους. Ακόμη και στο θέμα των κολεγίων, η Ελλάδα έχασε τη μάχη ήδη από το επίπεδο των ομάδων εργασίας καθώς δεν προχώρησε σε συμμαχίες «και ας μας κυνηγούσε η Ιταλία, με την οποία έχουμε κοινό συμφέρον, να το παλέψουμε μαζί» όπως λέει έγκυρη πηγή. Και «μήπως είδατε και κάποια πολιτική πρωτοβουλία στη Μέση Ανατολή που έβραζε αυτό το διάστημα;» αναρωτιέται έμπειρος διπλωμάτης. «Εκτός αν το μόνο που ενδιαφέρει είναι η αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα και η συμμετοχή σε διεθνείς διασκέψεις που δεν προσφέρουν απτά οφέλη» προσθέτει.

Το μόνο πεδίο στο οποίο κινήθηκε αρκετά καλά η Αθήνα ήταν η προεδρία του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ). Η Διαδικασία της Κέρκυρας, η οποία προέκυψε από την ενασχόληση με τη ρωσική ιδέα περί της ανάγκης για μια νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ευρώπη, ήταν το «παιδί» αυτής της προεδρίας, κάτι που έτυχε αναγνώρισης. Ελειψε όμως και εδώ μια συγκεκριμένη πολιτική καθοδήγηση. Βέβαια, ο πόλεμος που προηγήθηκε στη Γεωργία είχε δημιουργήσει βεβαρυμένο κλίμα και η Αθήνα έπρεπε να ισορροπήσει ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Ρωσία, πράγμα όχι εύκολο.

▅ Αποκομμένη από τον κοινοτικό κορμό
Το ζήτημα είναι ότι η Ελλάδα εμφανίζεται αποκομμένη από τον κοινοτικό κορμό και δεν επιδιώκει να είναι πρωτοπόρα σε κανένα τομέα. «Οποια σοβαρή ευρωπαϊκή εφημερίδα και αν ανοίξετε, είναι γεμάτη από αναλύσεις για την Τουρκία και τον περιφερειακό της ρόλο,έστω κι αν η δημοσιονομική της κατάσταση είναι σε πολλούς τομείς χειρότερη από τη δική μας.Μπορεί,βέβαια, να πάσχει και αυτή από μικρομεγαλισμό,αλλά ουδείς μπορεί να αρνηθεί ότι έχει χτίσει μια τόσο σοβαρή εικόνα προς τα έξω,ώστε κανείς δεν ασχολείται με τα οικονομικά της προβλήματα, τα μειονοτικά (π.χ. Κούρδοι),τα ανθρώπινα δικαιώματα ή την εισβολή στην Κύπρο» επισημαίνει έμπειρος έλληνας διπλωμάτης που υπηρετεί στο εξωτερικό.

ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ-ΒΗΜΑ