Υπάρχει μια κρίσιμη διάσταση που για καιρό η πλευρά μας δεν αξιοποιεί: ο ίδιος ο κ.Νταβούτογλου και το τουρκικό κατεστημένο δεν προκρίνουν για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος το μοντέλο το οποίο θέλουν να προωθήσουν στην Κύπρο. Αντίθετα υποστηρίζουν την πολιτική της ενσωμάτωσης των Κούρδων σε μία ενιαία Τουρκία.

Το μάθημα της Βοσνίας να μελετήσει το Εθνικό Συμβούλιο

Αφορμή για το άρθρο αυτό δίνει αφ’ ενός άρθρο στο πρόσφατο τεύχος (Σεπτεμβρίου/Οκτωβρίου 2009)του αμερικανικού περιοδικού Foreign Αffairs για τη Βοσνία και αφ’ ετέρου οι πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικού Α. Νταβούτογλου κατά την παράνομη επίσκεψή του στην κατεχόμενη Κύπρο.

Στο άρθρο Τhe Death of Dayton: Ηow to Stop Βosnia From Falling Αpartοι συγγραφείς Ρ. ΜcΜahon and J. Western τονίζουν ότι το βοσνιακό μοντέλο είναι υπό κατάρρευση. Υπενθυμίζεται, μεταξύ άλλων, ότι στο εν λόγω μοντέλο τα συνιστώντα κρατίδια στη βάση εθνοτικών κριτηρίων έχουν το πρώτο λόγο ενώ ταυτόχρονα όσον αφορά την εκτελεστική εξουσία υπάρχει εκ περιτροπής προεδρία και η ανάγκη για διπλές πλειοψηφίες.

Προβλήματα υπήρχαν από την πρώτη στιγμή της συμφωνίας το 1995. Η διεθνής κοινότητα όμως που είχεεπενδύσει πολλά στη διαδικασία επίλυσης και στην ανάγκη επιτυχίας του μοντέλου έδινε συνεχώς στήριξη και πίστωση χρόνου για την καλυτέρευση των πραγμάτων. Στην πορεία του χρόνου όμως κατέστη προφανέςότι η κατάσταση είναι αδιέξοδη και ότι με το συγκεκριμένο μοντέλο δεν ήταν δυνατό να αναμένονται καλύτερες μέρες.

Σημειώνεται ότι, μεταξύ άλλων, δεν υπάρχει η ανάλογη νομιμοφροσύνη στην κεντρική κυβέρνηση, ούτε κοινοί στόχοι και θεσμοί. Δεν είναι μόνο τα πολιτικά προβλήματα που προκύπτουν όπως η απουσία κοινών στόχων και οραμάτων. Είναι πολύ σημαντικό να υπογραμμισθεί ότι προέκυψαν και πολύ σοβαρά οικονομικά προβλήματα στη Βοσνία.
Όλα αυτάδεν αποτελούν έκπληξη, καθώς ομοσπονδιακά συστήματα που στηρίζονται σε εθνοκοινοτικούς πυλώνες δεν οδηγούν σε ευοίωνο μέλλον.

Παρά το γεγονός ότι έχουν χορηγηθεί τεράστια ποσά στη Βοσνία (πέραν των 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων),πολύ περισσότερα κατ’αναλογίαν πληθυσμού απ’ όσα είχανδοθεί στη Γερμανία για την ανοικοδόμησή της, εν τούτοις τα αποτελέσματα είναι θλιβερά. Σύμφωνα με το άρθρο ηανεργία είναιγύρω στο 27%, ενώ 25% του πληθυσμού ζει κάτω από τα όρια της φτώχιας. Ταυτόχρονα υπάρχουν μεγάλες δημοσιονομικές ανισορροπίες. Στο άρθρο επισημαίνεται (μάλλονσαρκαστικά) ότι υπάρχουν 160 υπουργοί και ένας τεράστιος δημόσιος τομέας στη χώρα. Επιπρόσθετα, υπάρχουν συνεχή αδιέξοδα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Οι συγγραφείς σημειώνουν ότι η συμφωνία του Dayton ήταν αποτέλεσμα των συγκεκριμένων δεδομένων του πολέμου: τότε προείχε ο τερματισμός της αιματοχυσίας. Ήταν κατανοητό ότι το πλαίσιο συμφωνίας είχε ελλείψεις. Αλλά υπήρχε η προσδοκία ότι στην πορεία του χρόνου τα πράγματα θα καλυτέρευαν. Εκ των υστέρων καθίσταται προφανές ακόμη και σε αυτούς που το αντίκρισαν ως προοπτική ότι αυτό το μοντέλο δεν προσφέρεται ως μια βιώσιμη ρύθμιση.

Οι συγγραφείς προβαίνουν σε εισηγήσεις ούτως ώστε να καταστήσουν το μοντέλο «με σωστό περιεχόμενο». Μεταξύ άλλων εισηγούνται την ισχυροποίηση της κεντρικής κυβέρνησης και τη μείωση των αρμοδιοτήτων και του δικαιώματος αρνησικυρίας (βέτο)των συνιστώντων κρατιδίων. Αυτό που αφορά εμάς είναινα αποφύγουμε ένα μοντέλο Βοσνίας.

Είναι ατυχές ότι για χρόνια τώρα η πολιτική ηγεσία λαμβάνει αποφάσεις χωρίς πολλές φορές να σταθμίζει και να λαμβάνει υπ’ όψιν όλα τα δεδομένα, όπως για παράδειγμα τη διακίνηση ιδεών και την αξιολόγηση των διαφόρων φιλοσοφικών ρευμάτων. Για τη συγκεκριμένη περίπτωση η πολιτική ηγεσία οφείλει να μελετήσει, έστω και τώρα, τις αδυναμίες ομοσπονδιακών μοντέλων βασισμένων σε εθνοκοινοτικούς πυλώνες τύπου Βοσνίας.

Κατά την εδώ επίσκεψή του ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Α.Νταβούτογλου, μας είπε να δράξουμε την ιστορική ευκαιρία για λύση. Φυσικά ο κ.Νταβούτογλου έχει υπ’ όψιν του ένα μοντέλο στη βάση της φιλοσοφίας του Σχεδίου Ανάν συμπεριλαμβανομένου των εγγυήσεων της Τουρκίας. Η φιλοσοφία τού εν λόγω σχεδίου είναι παρόμοια αν όχι χειρότερη από το βοσνιακό μοντέλο.

Υπάρχει μια κρίσιμη διάσταση που για καιρό η πλευρά μας δεν αξιοποιεί: ο ίδιος ο κ.Νταβούτογλου και το τουρκικό κατεστημένο δεν προκρίνουν για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος το μοντέλο το οποίο θέλουν να προωθήσουν στην Κύπρο. Αντίθετα υποστηρίζουν την πολιτική της ενσωμάτωσης των Κούρδων σε μία ενιαία Τουρκία.

Η πολιτική ηγεσία και ιδίως η Κυβέρνηση θα πρέπει να προβάλουν παντούτο ζήτημα της τουρκικής αντιφατικότητας και να επεξηγήσουν επίσης ότι στόχος της Τουρκίας είναι η προτεκτορατοποίηση της Κύπρου.Πάνω απ’ όλα όμως είναι σημαντικό να προβληματισθούν για μια νέα στρατηγική προσέγγιση.

Του Ανδρέα Θεοφάνους*
*Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων.

ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ