Το διεθνές μονοπολικό σύστημα που προέκυψε μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, με μοναδικό πόλο τις Ηνωμένες Πολιτείες, φαίνεται να έχει περιγράψει την τροχιά του στο παγκόσμιο στερέωμα. Ενα νέο πολυπολικό σύστημα αναδύεται, αποτελούμενο εκτός των ΗΠΑ από τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και τη Βραζιλία. Η Ιαπωνία θα διατηρήσει τη θέση της σαν μια υψηλού- μεσαίου μεγέθους Δύναμη, ενώ χώρες όπως η Ινδονησία, το Ιράν και η Τουρκία αναμένεται να διαδραματίσουν σημαντικότερο ρόλο στη διεθνή σκηνή. Αυτά συνιστούν μία από τις βασικές εκτιμήσεις που περιλαμβάνονται στην εμπεριστατωμένη έκθεση του Εθνικού Συμβουλίου Πληροφοριών, της Ουάσιγκτον, με τίτλο «Παγκόσμιες τάσεις 2025».

Κατά γενική εκτίμηση, το κράτος-έθνος αναδύεται και πάλι ως προέχουσα μορφή στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας εις βάρος των πολυεθνικών σχημάτων. Στο υπό ανακατάταξη διεθνές περιβάλλον οι ΗΠΑ, αν και λιγότερο ηγεμονικές, θα παραμείνουν η πιο ισχυρή αλλά όχι και αλώβητη Δύναμη. Συνειδητοποιούν πάντως ότι αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τις πολλαπλές κρίσεις και προκλήσεις από μόνες τους και με στρατιωτικά μέσα μόνο. Η εξαγγελθείσα από τον πρόεδρο Ομπάμα πολυμερής εξωτερική πολιτική που θα εφαρμόσει η χώρα του, σε αντίθεση με αυτήν του προκατόχου του, απαντά στα νέα αυτά δεδομένα.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι αβέβαιο αν θα αποτελέσει έναν από τους βασικούς πόλους του νέου διεθνούς συστήματος. Η απροθυμία των μελών της να προχωρήσουν προς μια πολιτική ολοκλήρωση, αλλά και η αδυναμία τους να εφαρμόσουν τις επιβαλλόμενες οδυνηρές μεταρρυθμίσεις και να συντονίσουν τις πολιτικές, δεν επιτρέπει τη μετουσίωση της οικονομικής τους ισχύος σε παγκόσμια επιρροή. Εξάλλου η περικοπή των δαπανών τους άμυνας αποκλείει ανάδειξη της ΕΕ σε στρατιωτική δύναμη. Μια λιγότερο απαισιόδοξη άποψη διατυπώνει ο βρετανός υπουργός Εξωτερικών κ. Ντέιβιντ Μίλμπαν («Το Βήμα», 18.7. 2009). Κατ΄ αυτόν η Ευρώπη μπορεί να καταστεί ο τρίτος πόλος, ακολουθώντας τις ΗΠΑ και την Κίνα, εφόσον θα ικανοποιούσε τις προϋποθέσεις που ανακύπτουν από τις εν προόδω κοσμοϊστορικές αλλαγές.

Οσον αφορά την εφαρμογή του νέου διεθνούς συστήματος, ο Κίσινγκερ σημειώνει («Ηerald Τribune», 21.4.2009) ότι η σημερινή κυβέρνηση των ΗΠΑ φαίνεται να προσεγγίζει τα διεθνή προβλήματα στα πλαίσια ενός είδους κοντσέρτου των ισχυροτέρων Δυνάμεων, σαν αυτό που εφαρμόστηκε στην μεταναπολεόντειο Ευρώπη, όταν οι Μεγάλες Δυνάμεις δρούσαν από κοινού για την επιβολή των διεθνών κανόνων.

Η Ευρώπη, η οποία μετεωρίζεται μεταξύ ενός παρελθόντος που προσπαθεί να ξεπεράσει και ενός μέλλοντος που δεν μπορεί ακόμη να προσεγγίσει, θα πρέπει να αξιοποιήσει τις αδρανούσες δυνατότητές της και να καταστεί ένας δυναμικός και εξισορροπητικός πόλος του νέου πολύπλοκου συστήματος προς όφελος όλων.

Η Ιστορία επιταχύνει το βήμα της. Το ίδιο καλείται να κάνει και η Ευρώπη.

Ο κ. Στέφ. Σταθάτος είναι πρέσβης ε.τ. Εχει διατελέσει πρεσβευτής στην ΕΟΚ, στο Παρίσι και στο Λονδίνο.
ΒΗΜΑ