Το «Μεγάλο Παιχνίδι» του ελέγχου των ενεργειακών διαδρόμων από τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία προς την Ευρώπη παίρνει νέα τροπή μετά τη συμφωνία συνεργασίας που υπέγραψαν στο Μπακού ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ, και ο ρώσος ομόλογός του, Ντιμίτρι Μεντβέντεφ.

Οι Αζέροι θα αρχίσουν να εξάγουν φυσικό αέριο μισού δισ. κυβικών μέτρων ετησίως (0,5 bcm) προς τη Ρωσία το 2010, με τάση να αυξηθεί σημαντικά, όσο πλησιάζει η εμπορική εκμετάλλευση της δεύτερης φάσης του τεράστιου κοιτάσματος Σαχ Ντενίζ, στα ανοιχτά της Κασπίας.

Η συμφωνία μεταξύ της ρωσικής Gazprom και της αζερικής κρατικής εταιρείας Socar προβλέπει να έχουν οι ρώσοι προτεραιότητα αγοράς πρόσθετου αερίου.

Ομως αυτό ακριβώς το πρόσθετο αέριο διεκδικούν άλλοι δύο αγωγοί ευρωπαϊκών συμφερόντων, ο ελληνοϊταλικός TGI και ο κεντροευρωπαϊκός Nabucco, που στηρίζουν την κατασκευή, αλλά και τη βιωσιμότητά τους στο αζέρικο αέριο: Αν οι Αζέροι πωλήσουν σημαντική ποσότητα αερίου στους Ρώσους, τότε το σχέδιο για την κατασκευή του Nabucco κινδυνεύει να μείνει στα χαρτιά!

Το Μπακού δεν έχει ακόμη αποφασίσει πόσο αέριο θα δώσει και ποιους αγωγούς θα γεμίσει. Θα κρατήσει κλειστά τα χαρτιά του μέχρι την τελευταία στιγμή και η απόφαση που θα πάρει θα σχετίζεται με τα μέγιστα οικονομικά οφέλη, αλλά και με την αρχή που διατρέχει την εξωτερική του πολιτική. Οσο περισσότερες εναλλακτικές λύσεις, όσο περισσότεροι αγωγοί, τόσο καλύτερα για τα εθνικά του συμφέροντα.

Ομως, ο χρόνος έχει αρχίσει να πιέζει για τις τελικές αποφάσεις. Οι αγωγοί δεν κατασκευάζονται μέσα σε μία ημέρα και μέσα στους επόμενους 6-12 μήνες, θα ξεκαθαρίσει το τοπίο.

Οι Αζέροι θα ήθελαν στενότερες σχέσεις με την Ε.Ε., αλλά δεν μπορούν να παραβλέψουν την γειτνίασή τους με τη Ρωσία, την Τουρκία και το Ιράν, που έχουν τα δικά τους αντικρουόμενα συμφέροντα στην περιοχή.

Κι ενώ η Ευρώπη θεωρούσε σχεδόν σίγουρη τη δημιουργία νότιου ευρωπαϊκού διαδρόμου που θα στηριζόταν σε αζέρικο αέριο και θα μεταφερόταν με μη ρωσικών συμφερόντων αγωγούς, βλέπει τον ρωσικό South Stream να μπαίνει ορμητικά και τον TGI να κερδίζει έδαφος εις βάρος του Nabucco.

Πίσω από τη ρωσική πρόθεση να αγοράσει η Gazprom ακόμη και το σύνολο της παραγωγής που περισσεύει από το Αζερμπαϊτζάν, κρύβεται μια διπλωματική προσπάθεια με έπαθλο τα κατεχόμενα αζερικά εδάφη από την Αρμενία.

Οι Ρώσοι προτείνουν μια συνολική συμφωνία που θα μπορούσε να περιγραφεί ως “αέριο έναντι εδαφών”: Βάζουν στο τραπέζι την επίλυση του προβλήματος του Ναγκόρνο Καραμπάχ και των αζερικών εδαφών που κατέχουν παραβλέποντας το διεθνές δίκαιο και τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ οι Αρμένιοι, με έπαθλο το αζέρικο αέριο.

Με εγγύηση Μόσχας

Η Μόσχα είναι ο μοναδικός σύμμαχος της Αρμενίας που αντιμετωπίζει, λόγω Καραμπάχ, πολιτική απομόνωση και οικονομικό στραγγαλισμό. Το Καραμπάχ, αρμενικός θύλακας που ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν, κατελήφθη από τον στρατό της Αρμενίας μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991 και από τότε παραμένει μαζί με γειτονικά εδάφη του Αζερμπαϊτζάν υπό αρμενική κατοχή.

Τώρα οι Ρώσοι πιέζουν τους Αρμένιους να αποχωρήσουν και να επιστρέψουν στα διεθνώς αναγνωρισμένα τους σύνορα δίνοντας εγγυήσεις και ανταλλάγματα.

Το σχέδιο, που στηρίζει και ο ΟΑΣΕ, οι ΗΠΑ και η Τουρκία, προβλέπει να δημιουργηθεί ένας διάδρομος (στο Λατσίν) υπό διεθνή εποπτεία, που θα επιτρέπει στους Αρμένιους να έχουν χερσαία επικοινωνία με το Καραμπάχ. Οι Αρμένιοι θα έχουν εκεί εκτεταμένη αυτονομία, αλλά η επαρχία θα είναι αζερικό έδαφος.

Ετσι, η Αρμενία θα αποκαταστήσει τις σχέσεις της με την Τουρκία και θα ανοίξουν τα σύνορα που παραμένουν επί δύο δεκαετίες κλειστά. Θα επιστρέψουν οι πρόσφυγες και θα ανοίξουν οι κρουνοί της οικονομικής βοήθειας που τόσο πολύ έχει ανάγκη η αρμενική οικονομία.

Σχεδόν 1.000.000 Αζέροι εγκατέλειψαν τις εστίες τους μετά τον πόλεμο και περίπου 200.000 Αρμένιοι έφυγαν από το Αζερμπαϊτζάν.

Σε περίπτωση που βρεθεί λύση με βάση τη ρωσική πρόταση, τότε το Μπακού θα έχει δικαιωθεί ενώ η Μόσχα θα έχει κερδίσει τεράστια στρατηγικά οφέλη. Το Αζερμπαϊτζάν θα πάψει να χρεώνεται στην αμερικανική σφαίρα επηρροής, η Μόσχα θα εμφανιστεί ως δύναμη σταθερότητας στον Καύκασο, το καθεστώς του Σαακασβίλι θα απομονωθεί στη Γεωργία, το αζέρικο αέριο θα ρέει μέσω του South Stream στην Ευρώπη και τα σχέδια της Ουάσιγκτον για ενεργειακή απεξάρτηση της Ε.Ε. από την Gazprom θα παραμείνουν επί χάρτου.

Τουλάχιστον για μία δεκαετία ακόμη, μέχρι να αναπτυχθούν νέα κοιτάσματα στην Κασπία που θα κάνουν τους αγωγούς βιώσιμους.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ