Το θέλουν όλοι για μια κοσμική βραδιά και πολλοί το παίρνουν επικαλούμενοι τον φιλανθρωπικό χαρακτήρα των εκδηλώσεων. Το Ηρώδειο υποκύπτει όλο και περισσότερο σε κοσμικές συμπεριφορές και χρήσεις που δεν του ταιριάζουν. Παρ’ ότι μια επιτυχημένη συναυλία δεν αποδίδει περισσότερα από 50-60 χιλ. ευρώ, ποσόν που θα μπορούσαν κάλλιστα να διαθέσουν οι χορηγοί για τους φιλανθρωπικούς σκοπούς της διοργάνωσης. Και φυσικά, το μνημείο επιβαρύνεται και καταπονείται. Και οι αρχαιολόγοι διαρκώς λένε ότι χρειάζεται να μείνει για λίγο ελεύθερο ώστε να δοθεί χρόνος στους συντηρητές.

Ολοι θέλουν μια κοσμική βραδιά στο Ηρώδειο, που καταπονείται από το κοινό, τα σκηνικά και τις ηχητικές εγκαταστάσεις
Της Γιωτας Συκκα

Mετά τη ρύθμιση για τις τσίχλες και τα τακούνια που «πληγώνουν» το Ηρώδειο, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο προσπαθεί τώρα να ορίσει ποιοι μπορούν να φιλοξενούνται στο αρχαίο θέατρο. Γιατί το θέατρο, όσο περνάνε τα χρόνια, το ζητούν όλο και περισσότεροι και υποκύπτει όλο και συχνότερα σε κοσμικές συμπεριφορές και χρήσεις που δεν του αρμόζουν.

Το μεγαλύτερο αγκάθι είναι οι εξωφεστιβαλικές εκδηλώσεις που εγκρίνει το υπουργείο Πολιτισμού, τακτοποιώντας φιλικές σχέσεις και γνωριμίες και επιτρέποντας την εμφάνιση παραγωγών που δεν ταιριάζουν πάντα στη φυσιογνωμία του μνημείου. Και παρότι ο διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών Γιώργος Λούκος διαφοροποιήθηκε εξαρχής απ’ αυτόν τον αχταρμά, στρέφοντας το ενδιαφέρον του κοινού –ειδικά εκείνων που αναζητούν τις πρωτοποριακές προτάσεις– και σε άλλους χώρους όπως η Πειραιώς, το μνημείο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου εξακολουθεί να είναι πρώτο σε ζήτηση.

Οσο όμως το Ηρώδειο κινδυνεύει να αποκτήσει έναν κοσμικό χαρακτήρα με τις παραχωρήσεις που δεν έχουν τέλος εδώ και 20 χρόνια, οι αρμόδιοι για την προστασία του προειδοποιούν ότι το μνημείο χρειάζεται να μπει στην εντατική. Το μνημείο καταπονείται, φωνάζει καιρό τώρα ο έφορος Ακροπόλεως Αλέξανδρος Μάντης, και όλοι συμφωνούν πως πρέπει να «έχει το χρόνο του» προκειμένου να δεχτεί τη φροντίδα των συντηρητών και να μπορούν να γίνουν αναστηλωτικές εργασίες. Και βέβαια δεν καταπονείται μόνο από το κοινό αλλά και από τα βαριά σκηνικά, όπως συνέβη με την «Αΐντα» της Λυρικής Σκηνής.

Το φιλανθρωπικό αγκάθι

Ο,τι όμως και να λένε, ερχόμαστε στα ίδια κάθε καλοκαίρι. Οι αλλεπάλληλες παραχωρήσεις έχουν ανοίξει την όρεξη όλων. Κάπως έτσι, την περασμένη εβδομάδα, πελάγωσε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, μη μπορώντας να πει όχι σε γνωστούς καλλιτέχνες, όπως η Αννα Βίσση, ο Δημήτρης Μητροπάνος, ο Κώστας Χατζής. Και πώς να αρνηθεί την παραχώρηση του χώρου όταν οι εμφανίσεις πολλών εξ αυτών έχουν φιλανθρωπικό χαρακτήρα;

Ο φιλανθρωπικός χαρακτήρας των παραγωγών είναι ένα άλλο αγκάθι: Εντεκα στους είκοσι ζητούν δωρεάν το Ηρώδειο! Να μην πληρώσουν δηλαδή τα τέλη χρήσης υπέρ του μνημείου, που ορίζονται στα 3.000 ευρώ για τις παραστάσεις και 1.500 για τις πρόβες, επικαλούμενοι τον φιλανθρωπικό χαρακτήρα των συναυλιών. Αλλά ούτε ένας απ’ όσους μπαινοβγαίνουν τόσα χρόνια δεν πήρε την πρωτοβουλία για μια συναυλία υπέρ του ίδιου του μνημείου.

Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε τις συναυλίες των τριών λαϊκών τραγουδιστών με μαύρη καρδιά — κυρίως ως προς την εμφάνιση της Αννας Βίσση. Αυτή η δυσχερής θέση, όμως, προκύπτει επειδή δεν ορίζεται το πλαίσιο χρήσης του Ηρωδείου. Το ΚΑΣ δεν θα μπορούσε να αρνηθεί εύκολα χωρίς να επιχειρηματολογήσει, αλλά και τι να πει όταν ο ρόλος του τυπικά σχετίζεται με την προστασία του μνημείου και όχι με το περιεχόμενο των φιλοξενούμενων παραστάσεων. Την καταλληλότητα του θεάματος κρίνει αρμοδίως η Καλλιτεχνική Επιτροπή, η οποία εν συνεχεία εισηγείται στο ΚΑΣ. Αρα η επιτροπή (Θανάσης Πολυκανδριώτης, Βάσω Μανιάκα, Βύρωνας Φιδετζής, Μύρωνας Μιχαηλίδης, Παυλίνα Βερέμη, Γιάννης Ιορδανίδης, Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης) καλείται να επιλέξει ποιος παίρνει την έγκριση.

Ο δισταγμός ήταν μεγάλος. «Να μη μετατραπεί το Ηρώδειο σε σκυλάδικο» είπε με αγανάκτηση ο γεωλόγος Ν. Μουρτζάς, μέλος του ΚΑΣ, κατά την πρώτη συζήτηση του θέματος. Τα βέλη δεν ήταν μόνο για τη Βίσση αλλά και για τον Μητροπάνο, είπαν κάποιοι. Σ’ αυτή την περίπτωση είναι εύλογο το ερώτημα των περισσοτέρων: ο Δ. Μητροπάνος είναι λιγότερο σοβαρός από τους Γιώργο Νταλάρα, Χαρούλα Αλεξίου, Μανώλη Μητσιά, που εμφανίστηκαν στον ίδιο χώρο;

Βασικό ρόλο στις επιλογές της καλλιτεχνικής επιτροπής παίζει, όπως λένε τα μέλη, «η παρουσία μεγάλων καλλιτεχνών, η δημοτικότητα και η σοβαρότητά τους, το ρεπερτόριο και η ορχήστρα που θα τους συνοδεύει». Αλλά αρκεί αυτό; Η Βίσση είναι μεγάλη ερμηνεύτρια, τώρα θα κριθεί; — ήταν το επιχείρημα του Θ. Πολυκανδριώτη προς τα μέλη του ΚΑΣ. Μεγάλη ερμηνεύτρια, όμως, για ποιους;

Κριτήρια αξιολόγησης

Αν είχαν οριστεί κριτήρια αξιολόγησης όλα αυτά θα είχαν αποφευχθεί. Ειδικά το πλαίσιο της λειτουργίας του μνημείου και των παραχωρήσεων, ώστε να γνωρίζουν και οι διοργανωτές πριν υποβάλουν σχετικά αιτήματα. Βέβαια, χρόνια πριν, ούτε η Βίσση θα σκεφτόταν να πάει στο Ηρώδειο ούτε διοργανωτής να υποβάλει σχετικό αίτημα. Σε μια εποχή όμως που όλα έχουν ισοπεδωθεί, που όλα τα περιμένουμε γιατί όλα τα βλέπουμε, έγινε κι αυτό.

Ο περιορισμός επίσης της διάρκειας των εξωφεστιβαλικών παραστάσεων θα είχε μοιραία περιορίσει το πρόβλημα και δεν θα έβαζε σε δύσκολη θέση το ΚΑΣ. Ο Γ. Λούκος συντόμευσε τη διάρκεια του δικού του επίσημου φεστιβάλ, το υπουργείο Πολιτισμού όμως δεν σκέφτηκε να ακολουθήσει κι αυτό, ώστε να κόψει την όρεξη όσων διψούν για μια εμφάνιση στο ρωμαϊκό ωδείο. «Δεν μπορεί ο κάθε καλλιτέχνης με συγκεκριμένο ρεπερτόριο να εξιλεώνεται με κάτι ποιοτικό μέσα σε αρχαίο θέατρο», έλεγε ο Νίκος Μουρτζάς, θυμίζοντας αυτό που όλοι γνωρίζουν αλλά ποιος να το πει; «Δεν μπορεί τραγουδιστές που τον χειμώνα εμφανίζονται σε νυχτερινά κέντρα, το καλοκαίρι να ζητάνε άλλοθι για να αναβαπτιστούν στο Ηρώδειο». Βέβαια, δεν είναι όλες οι εμφανίσεις το ίδιο. Ωστόσο ένα βράδυ στο Ηρώδειο, έχει την ίδια αξία στο βιογραφικό των περισσοτέρων.

Υστερα είναι και το τι εκφράζει ένας καλλιτέχνης. Αλλο η ζωή κάποιου, άλλο το έργο του, αλλά αυτή η διάκριση δεν γίνεται εύκολα κατανοητή και συνήθως διχάζει το κοινό. «Να ξανασκεφτούμε το θέμα των εκπτώσεων των κριτηρίων μας» υποστήριξε ο καθηγητής αρχαιολογίας Πάνος Βαλαβάνης, που μειοψήφησε ως προς τη συναυλία της Αννας Βίσση στο Ηρώδειο. «Δεν είναι μόνο τι τραγουδάει κανείς αλλά και τι εκπέμπει», συμπλήρωσε.

Φιλάνθρωποι και μη

Συχνά όταν ένας καλλιτέχνης δεν μπορεί να πάρει το Ηρώδειο απευθείας, βρίσκει άλλη οδό. Συναυλία για ένα σκοπό. Δύσκολο να το αρνηθείς, όπως άλλωστε την κίνηση να αναλάβει την πρωτοβουλία ένα φιλανθρωπικό σωματείο. Σε αυτές όμως τις εκδηλώσεις που διαφημίζονται για ένα σοβαρό σκοπό, πόσα χρήματα από τις εισπράξεις διατίθενται στους σκοπούς του σωματείου ή της εταιρείας που είναι υπεύθυνο για την εκδήλωση; Γύρω στο 10%, σχολίασαν μέλη του ΚΑΣ. Ομως και το σχόλιο του αρχαιολόγου και διευθυντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Νίκου Σταμπολίδη έδειχνε πως τα μέλη που απαρτίζουν το Συμβούλιο γνωρίζουν πολύ καλά τι κρίνουν και ποιους: «Πρέπει να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους. Οταν ένα ίδρυμα ή μια φιλανθρωπική εταιρεία αποφασίζει να κάνει μια εκδήλωση, συνήθως τα κριτήρια είναι οικονομικά. Πόσα χρήματα θα μπορέσει να συγκεντρώσει για τους σκοπούς της. Εκεί όμως το κριτήριο δεν είναι πάντα ο ποιοτικός καλλιτέχνης αλλά ποιος θα φέρει τα περισσότερα». Τις περισσότερες φορές, τα κέρδη υπέρ του σωματείου δεν υπερβαίνουν τα 50.000 – 60.000 ευρώ. Ποσόν που θα μπορούσε να αποκτηθεί με χορηγίες στο ίδιο το σωματείο για το σκοπό που θέλει. Πολύ ευκολότερα από το να οργανώνει τέτοιες βραδιές με πολύ περισσότερα έξοδα. Σ’ αυτή την περίπτωση αναρωτιέται κανείς: Ολος αυτός ο θόρυβος, πού αποσκοπεί;

Ολοι θέλουν το δικό τους αρχαίο θέατρο!

Σε έρευνα που είχαν κάνει παλιότερα οι αρχιτέκτονες Κωνσταντίνος Μπολέτης και Μιχάλης Πιτένης, καταγράφηκαν 134 αρχαία θέατρα σε όλη τη χώρα. Από αυτά, σε 30 γίνεται συστηματική ή ευκαιριακή χρήση για πολιτιστικές εκδηλώσεις, 76 είναι αρχαιολογικοί χώροι οι οποίοι δεν φιλοξενούν εκδηλώσεις, ενώ 28 χώροι είναι γνωστοί από πηγές ή δεν έχουν εντοπιστεί ακόμη θέατρα. Οι τοπικές κοινωνίες ζητούν ασφυκτικά τα δικό τους μνημείο και οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου ακόμη δεν έχουν παραδώσει την επικαιροποιημένη λίστα για τα μνημεία που μπορεί να χρησιμοποιεί το κοινό. Ποιον εξυπηρετούν αυτές οι καθυστερήσεις;

Απουσιάζει το μέτρο

Το καλοκαίρι του 2010, το Ηρώδειο, από τον Αύγουστο έως και τον Οκτώβριο, δεν θα δοθεί σε κανέναν προκειμένου να συντηρηθεί, ενώ τους μήνες της λειτουργίας του (Μάιο έως και Ιούλιο) θα χρησιμοποιηθεί μόνο από επιχορηγούμενους φορείς του ΥΠΠΟ.

Ολοι γνωρίζουν πως το μνημείο θέλει χρόνο για τη θεραπεία του, πριν αρχίσουν οι βροχές του φθινοπώρου. Η επιστημονική επιτροπή έχει έτοιμες μελέτες (αναζητούνται τα χρήματα, περίπου 2 εκατ. ευρώ) για την ανατολική πάροδο και τα ειδώλια, που θα αποκατασταθούν και σε εκείνη την πλευρά, εξασφαλίζοντας επιπλέον θέσεις για τις εργασίες στο κλιμακοστάσιο κ.α.

Η απόφαση του κλεισίματος του μνημείου θα ήταν σωτήρια, αν γινόταν πραγματικότητα. Οι αλόγιστες παραχωρήσεις, τα κομματικά ρουσφέτια και οι εξυπηρετήσεις, η έλλειψη αποφάσεων από τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες μάς κάνουν επιφυλακτικούς. Ετσι συσωρεύθηκαν στο μνημείο σχεδόν 30 κιλά τσίχλες αλλά και τα σκουπίδια που έφραξαν τις αποχετεύσεις του λίγα χρόνια πριν, κάνοντάς μας διεθνώς ρεζίλι όταν πλημμύρισε το Ηρώδειο.

Το θέμα με το ΥΠΠΟ είναι το μέτρο. Αποφάσεις που να εξυπηρετούν και το μνημείο αλλά και το κοινό. Δεν έχει νόημα να παρακολουθήσουμε άλλη μια συναυλία του Σταμάτη Σπανουδάκη. Ούτε μια ακόμη από τις παραστάσεις που κάνουν τοn γύρο των δημοτικών φεστιβάλ πριν καταλήξουν για περισσότερα έσοδα στο Ηρώδειο. Ούτε την Αννα Βίσση σε ένα χώρο που στο κάτω κάτω δεν της ταιριάζει. Θα μπορούσαμε αντιθέτως να παρακολουθήσουμε λίγες συναυλίες και παραστάσεις με χαρακτήρα, από καλλιτέχνες που δεν έκαναν πρόσφατα άλλη εμφάνιση στο μνημείο.

Η άποψη του Μανώλη Κορρέ, «να πούμε ότι δεν επιτρέπεται η εμφάνιση σε όσους τραγουδούν σε κέντρα διασκέδασης», είναι ανέφικτη και άδικη. Αλλά και η πρόταση του γεν. γραμματέα του ΥΠΠΟ Θ. Δραβίλλα για συνολική απαγόρευση φαίνεται μάλλον να θέλει να ηρεμήσει τα πνεύματα παρά να στείλει ένα «ηχηρό μήνυμα για την προστασία του μνημείου». Ο κόσμος δεν δείχνει έτσι την αγάπη του. Ούτε βέβαια οι καλλιτέχνες τη δική τους. Οι αποφάσεις πρέπει να έχουν συνέχεια και να είναι σεβαστές απ’ όλους. Οχι μόνο για το Ηρώδειο, που είναι πρώτο σε ζήτηση, αλλά και για τα μνημεία όλης της χώρας που παραχωρούνται.

KAΘHMEΡINH