Τη σημασία που έχει η κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου Nabucco στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τα διλήμματα που πρέπει να επιλύσει η Ελλάδα σε αυτή τη διαδικασία, αναδεικνύει ο ειδικός του Platts σε θέματα ενεργειακής ασφάλειας Τζον Ρόμπερτς, στο δέκατο πέμπτο policy brief (Μάιος 2009) του Διεθνούς Κέντρου Μελετών Ευξείνου Πόντου (ΔΙΚΕΜΕΠ – ICBSS), της “δεξαμενής εγκεφάλων” του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου(BSEC).

“Η κατασκευή της σύνδεσης Τουρκίας-Αυστρίας, η οποία είναι ακριβώς η πρώτη φάση του προγράμματος κατασκευής του Nabucco, είναι το ζωτικής σημασίας συστατικό στοιχείο αν πρόκειται να πειστούν το Αζερμπαϊτζάν και το Τουρκμενιστάν ότι η Ευρώπη όντως αποτελεί σημαντική αγορά για τις εξαγωγές τους σε φυσικό αέριο”, υπογραμμίζει ο ειδικός τής μεγαλύτερης, παγκοσμίως, ανεξάρτητης πηγής πληροφοριών σε θέματα ενέργειας.

“Και η Ελλάδα μπορεί να έχει σημαντική συνεισφορά στην κατασκευή μιας απευθείας οδού τροφοδοσίας φυσικού αερίου από την Κασπία στην Κεντρική Ευρώπη αν μπορεί να περιοριστεί αρχικά σε μικρές ποσότητες εισαγωγών – κατ’ ουσία, λίγο πάνω από αυτές που δικαιολογούν την ολοκλήρωση της διασύνδεσης ‘IGI ΠΟΣΕΙΔΩΝ’ με την Ιταλία”, τονίζει ο κ. Ρόμπερτς.

Οι δύο ρόλοι του Αζερμπαϊτζάν

Ο κ. Ρόμπερτς διαπιστώνει ότι στις συζητήσεις, σε ευρωπαϊκούς πολιτικούς και οικονομικούς κύκλους, για το “Νότιο Διάδρομο”, ανακύπτουν αυτόματα οι δύο ρόλοι του Αζερμπαϊτζάν στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης όσον αφορά το φυσικό αέριο: αφενός ότι πρόκειται για μια σημαντική χώρα-προμηθευτή και αφετέρου ότι συνιστά, εν δυνάμει, σημείο εισόδου για φυσικό αέριο από τις ανατολικές ακτές της Κασπίας, κυρίως από το Τουρκμενιστάν.

Η ανάπτυξη της φάσης 2 του γιγάντιου υπεράκτιου κοιτάσματος Σαχ Ντενίζ – γνωστής ως SD-2 – είναι το βασικό άμεσο ζήτημα και, κυρίως, το κατά πόσον οι παραγόμενες ποσότητες θα χρησιμοποιηθούν για να γεμίσουν τον σχεδιαζόμενο Nabucco προς την Ευρώπη ή θα χρησιμοποιηθούν για να τροφοδοτήσουν άλλους αγωγούς και πελάτες, διευκρινίζει.

Ο κ. Ρόμπερτς υπενθυμίζει ότι η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν έχει αναλάβει δεσμεύσεις να προμηθεύει με κάποιες ποσότητες φυσικού αερίου τόσο τη Ρωσία όσο και το Ιράν και ότι, συνεπώς, το ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσει είναι πόσο πολύ θέλει να χρησιμοποιήσει το αέριο για εξαγωγές στην Ευρώπη, πόσο πολύ μπορεί να θέλει να το χρησιμοποιήσει για εξαγωγές στους γείτονές του και πόσο για την εγχώρια εκβιομηχάνιση.

Επισημαίνει, ωστόσο, ότι κατά τη συμφωνία του περασμένου Μαρτίου για προμήθεια της Ρωσίας με φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν, Αζέροι αξιωματούχοι είπαν ότι οι προσφερόμενες ποσότητες θα προέλθουν μόνον από την παραγωγή της κρατικής εταιρείας πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν SOCAR, “το οποίο, στην πράξη, θα σημαίνει πιθανά ότι όχι περισσότερα από 2 ή 3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα θα προσφερθούν στη Ρωσία”.

Ο κ. Ρόμπερτς ερμηνεύει αυτό το επεισόδιο ως αποτυχία της Μόσχας να αποκτήσει δικαίωμα προτεραιότητας έναντι της πρόσβασης της Ευρώπης στο κοίτασμα Σαχ Ντενίζ. Εκτιμά, παράλληλα, ότι αντανακλά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ρωσία στην εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων φυσικού αερίου, είτε από την εγχώρια παραγωγή είτε από τους γείτονές της, για να ανταποκριθεί στο διπλό στόχο της ικανοποίησης της αυξανόμενης εγχώριας ζήτησης και τη διατήρησης της ικανότητάς της να εξάγει αέριο στην Ευρώπη σε επίπεδα προ της ύφεσης, πριν από τα τέλη του 2008.

Κρίσιμο θέμα είναι, πλέον, σύμφωνα με τον κ. Ρόμπερτς, για το Τουρκμενιστάν, η πιθανότητα εξαγωγών αερίου στην Ευρώπη μέσω ενός διακασπιακού αγωγού που θα το συνδέει με το Αζερμπαϊτζάν.

Νέα σελίδα σε αυτό το θέμα ανοίγει η εμπλοκή στην ανάπτυξη υπεράκτιου κοιτάσματος στο Τουρκμενιστάν της γερμανικής RWE AG, εταιρίας που συμμετέχει στο κονσόρτσιουμ εταιριών για το πρόγραμμα κατασκευής του Nabucco. Ο κ. Ρόμπερτς εκτιμά ότι η γερμανική εταιρία και η κυβέρνηση του Τουρκμενιστάν εξετάζουν είτε την επιλογή πλήρους διασύνδεσης από την τουρκμενική ακτή σε τερματικό σταθμό στην αζέρικη στεριά, είτε την επιλογή διασυνδετήριου αγωγού μεταξύ υπαρχουσών υπεράκτιων εγκαταστάσεων στον τουρκμενικό και αζέρικο υπεράκτιο τομέα που τελούν υπό ανάπτυξη σήμερα. Τονίζει, ωστόσο, ότι για να εκμεταλλευθεί τη συγκυρία, το Αζερμπαϊτζάν πρέπει να επιλύσει τις διαφορές του με το Τουρκμενιστάν ως προς τα θαλάσσια σύνορα, σημειώνοντας ότι έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος επί προεδρίας Μπερντιμουχαμέντοφ στο Τουρκμενιστάν.
Ο ρόλος της Ελλάδας
Η Ελλάδα καλείται να ακροβατήσει μεταξύ της ανάγκης, αφενός, για άμεση αύξηση της ροής φυσικού αερίου προς την ίδια και μέσω αυτής προς την Ιταλία και, αφετέρου, της ανάγκης για ανάπτυξη ενός μείζονος συστήματος μεταφοράς μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου από την Κασπία προς τις κύριες ευρωπαϊκές αγορές, εκτιμά ο ειδικός για θέματα ενέργειας στο Platts.
“Θεωρητικά, η παραγωγή από τη δεύτερη φάση του Σαχ Ντενίζ μπορεί απλά να διατεθεί στους πελάτες κατά μήκος του συστήματος διασύνδεσης Τουρκία-Ελλάδα-Ιταλία (ITGI). Παρ’ όλα αυτά, λόγω του ότι αυτό είναι, στην ουσία, ένα αδιέξοδο – καθώς ο τελευταίος πελάτης στην Ιταλία είναι μία μόνον εταιρία, η Edison, οποία επιζητά να διασφαλίσει τροφοδοσία για τους δικούς της σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής – δεν συνεισφέρει σημαντικά στη συνολική ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια. Επιπροσθέτως, μια τέτοια εξέλιξη θα απέκλειε, σχεδόν σίγουρα, την ανάπτυξη της πλέον απαιτούμενης σύνδεσης στο “Νότιο Διάδρομο“: της γραμμής μεταξύ βορειο-δυτικής Τουρκίας και Αυστρίας”, εξηγεί ο κ. Ρόμπερτς.

Τονίζει, ωστόσο, ότι συντρέχουν σοβαροί λόγοι για τη διασφάλιση κάποιας επιπρόσθετης προσφοράς φυσικού αερίου τόσο προς την Ελλάδα όσο και προς την Ιταλία από το Αζερμπαϊτζάν, καθώς αυτό συναρτάται με την ανάγκη ολοκλήρωσης του διασυνδετήριου αγωγού Ελλάδα-Ιταλία, του προγράμματος IGI ΠΟΣΕΙΔΩΝ, που αποτελεί σημαντικό στοιχείο ενός ευρύτερου συστήματος ενεργειακής ασφάλειας για την Ευρώπη. Υπενθυμίζει ότι το πρόγραμμα IGI ΠΟΣΕΙΔΩΝ εξασφαλίζει, στην περίπτωση επανάληψης των προηγούμενων Ρωσο-ουκρανικών κρίσεων, τη δυνατότητα ροής από την Ιταλία προς την Ελλάδα και τα Βαλκάνια φυσικού αερίου από τη βόρεια Αφρική.

Με αυτή την έννοια, “δεν χρειάζεται, στην πραγματικότητα, παρά ροή ρουτίνας όχι περισσότερων από 1 με 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα από την Ελλάδα προς την Ιταλία, ίσως μια ισόποση ποσότητα για την εγχώρια κατανάλωση στην Ελλάδα (αν και η Ελλάδα θα έπρεπε να προσανατολίζεται, σε αυτό το άμεσο στάδιο, σε αύξηση των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου)”, γράφει ο κ. Ρόμπερτς.

Για την εκκίνηση του προγράμματος κατασκευής του Nabucco, πρέπει να εξεταστούν οι ανάγκες πολλών πελατών, αλλά πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη η πιθανότητα πολλών προμηθευτών, παροτρύνει ο κ. Ρόμπερτς.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, απαιτείται συνολική αρχική εισροή περίπου 15 με 18 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων στο τουρκικό σύστημα αγωγών (αρχικές απαιτήσεις Nabucco 7 με 8 δισεκατομμύρια, αρχικές απαιτήσεις της ίδιας της Τουρκίας 5 δισεκατομμύρια, αρχικές απαιτήσεις για Ελλάδα και πρόγραμμα IGI ΠΟΣΕΙΔΩΝ 3 με 4 δισεκατομμύρια). Εκτιμά ότι η εξίσωση ισορροπεί στην περίπτωση που αντληθούν ποσότητες από τη συνδυασμένη, εν δυνάμει, εισροή νέων ποσοτήτων φυσικού αερίου στην Τουρκία – συμπεριλαμβανομένων πιθανώς περίπου 1 με 2 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων από το βόρειο Ιράκ και ισόποσου όγκου από την Αίγυπτο, μέσω του υπό κατασκευήν Arab Pipeline προς τη Συρία.

Κυρίαρχη προϋπόθεση για την εκκίνηση του προγράμματος κατασκευής του Nabucco είναι οι όροι διαμετακίνησης φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν μέσω Τουρκίας, αναγνωρίζει ο κ. Ρόμπερτς, προσθέτοντας ότι η Ελλάδα εμπλέκεται σε αυτό το πρόβλημα-κλειδί.

Σύμφωνα με τις διευθετήσεις σχετικά με τις εξαγωγές από τη φάση 1 του Σαχ Ντενίζ, “αν και το αέριο που εισάγει η Ελλάδα μέσω του αγωγού Καρατσάμπεϊ-Κομοτηνή προέρχεται από το Αζερμπαϊτζάν, στην ουσία αγοράζεται από την Τουρκία”, αναφέρει ο ειδικός για θέματα ενέργειας στο Platts. Και είναι βέβαιο, προσθέτει, ότι το Αζερμπαϊτζάν θα επιμείνει ότι κάθε μελλοντική συμφωνία διαμετακόμισης θα αποκλείει τέτοιες διευθετήσεις αγοράς και μεταπώλησης, καθώς και ότι οι μεταβολές στην τιμή που θα καταβάλλουν οι πελάτες θα σχετίζεται μόνο με τη διαφορά του υφιστάμενου κόστους, ως αποτέλεσμα της απόστασης την οποία θα “διανύουν” οι μεταφερόμενες ποσότητες φυσικού αερίου.

“Τίποτα δεν πρέπει να γίνει που θα βλάψει την ανάπτυξη μιας άμεσης σύνδεσης μεταξύ των παραγωγών στην Κασπία και ενός μεγάλου ευρωπαϊκού κόμβου που θα εξυπηρετεί τις βασικές αγορές της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης”, προειδοποιεί ο κ. Ρόμπερτς.

“Από τη στιγμή που υπάρξει αυτή η σύνδεση, μπορούμε να αναμένουμε την οργανική ανάπτυξη του “Νότιου Διαδρόμου“ – και αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα ροή μεγαλύτερων ποσοτήτων φυσικού αερίου από την Κασπία προς όλες τις χώρες της Ευρώπης – όχι μόνο στην Αυστρία και τον κόμβο στο Μπαουμγκάρτεν, αλλά μέσω της Ελλάδας στην Ιταλία και, ως υγροποιημένο φυσικό αέριο, πιθανά από τερματικούς σταθμούς στη Μεσόγειο, στην υπόλοιπη Ευρώπη και στη Βόρειο Αμερική, επίσης”, κατέληξε στο δοκίμιο του “Ο ρόλος του Αζερμπαϊτζάν στην τροφοδοσία της Ευρώπης με φυσικό αέριο και το συμφέρον της Ελλάδας”.

ΕΞΠΡΕΣΣ