Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν έχει ένα ιδιότυπο σύστημα εξουσίας η δομή του οποίου είναι ριζικά διαφορετική από το δυτικό μοντέλο.Από το 1978, όταν ξέσπασε η Ιρανική Επανάσταση πάνω στις στάχτες και το αίμα που άφησε πίσω του το φιλοαμερικανικό καθεστώς του Σάχη, η Ισλαμική Δημοκρατία βασίστηκε πάνω στη διδαχή και την πολιτική σκέψη του αγιατολάχ Χομεϊνί.

Ο Χομεϊνί συγκέντρωσε όλη την εξουσία και δημιούργησε ένα, καθεστώς θεοκρατικό, με υπέρτατο θρησκευτικό και πολιτικό ηγέτη τον ίδιο. Τον Χομεϊνί διαδέχτηκε το 1989 ο μεγάλος αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος συνεχίζει να κατέχει το ανώτερο αξίωμα του Ιράν.

* Ο ανώτατος ηγέτης (Χαμενεΐ), ή «ηγέτης της επανάστασης», είναι η κορυφή της εξουσίας και τον ορίζει ή τον παύει η «Συμβούλιο των Σοφών», η οποία αποτελείται από 86 θεολόγους που εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία κάθε οκτώ χρόνια. Επικεφαλής της «Συνέλευσης» έχει εκλεγεί από το 2007 ο πρώην πρόεδρος Χασεμί Ραφσαντζανί, μεγάλος πολιτικός αντίπαλος του Αχμαντινετζάντ και υποστηρικτής του Μουσαβί. Ο Ραφσαντζανί είχε εκλεγεί στο αξίωμα αυτό κόντρα στη θέληση του Αχμαντινετζάντ. Η θητεία του λήγει το 2015.

* Σημαντικό ρόλο επιτηρητή παίζει το 12μελές «Συμβούλιο των Φρουρών», που αποτελείται από επιφανείς κληρικούς και θεολόγους, έξι από τους οποίους διορίζονται από τον ανώτατο ηγέτη. Το Συμβούλιο αυτό ελέγχεται πλήρως από τον κλήρο και θα εποπτεύσει την επανακαταμέτρηση των ψήφων των πρόσφατων εκλογών, το αποτέλεσμα των οποίων καταγγέλλει ο Μουσαβί ως νοθευμένο.

* Ρόλο εξισορροπητικό παίζει και το 28μελές «Συμβούλιο Επιδιαιτησίας», που διορίζει ο ανώτατος ηγέτης και αποφασίζει τελεσίδικα όταν υπάρχει διαφωνία μεταξύ των Φρουρών και Κοινοβουλίου. Επικεφαλής της επιδιατησίας είναι ο Ραφσαντζανί με γραμματέα τον επί 16 χρόνια αρχηγό των Φρουρών της Επανάστασης, Μοσέν Ρεζάι.

* Ο πρόεδρος της χώρας είναι η κορυφή της εκτελεστικής εξουσίας, όμως έπεται μακράν της εξουσίας του ανώτατου ηγέτη. Ο ρόλος του πρωθυπουργού και του Κοινοβούλιου είναι πολύ περιορισμένος.

Ο ανώτατος ηγέτης είναι επικεφαλής όλων των κοσμικών -πέραν των θρησκευτικών- εξουσιών, προΐσταται των ενόπλων δυνάμεων, διορίζει τη στρατιωτική και δικαστική ηγεσία, τους διευθυντές των ραδιοτηλεοπτικών μέσων, τα μέλη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας και είναι ο τοποτηρητής του συντάγματος.

Στην πράξη ο πρόεδρος είναι εκτελεστικό όργανο υπό κηδεμονία. Το ιερατείο έχει όλη την πραγματική και τυπική εξουσία, και τη στηρίζει πάνω σε δύο οργανώσεις, τους «Φρουρούς της Επανάστασης» και τους «Μπασίζ».

**Οι «Φρουροί της Επανάστασης» (Πασνταράν) είναι στρατιωτικό σώμα, 120.000 ανδρών, με δική του ανεξάρτητη διοίκηση και πολιτικό υπεύθυνο με βαθμό υπουργού. Διαθέτουν στρατό, ειδικές δυνάμεις, πεζοναύτες, υπηρεσία πληροφοριών, μικρή δύναμη ναυτικού και αεροπορίας, ελέγχουν το πυραυλικό σύστημα της χώρας και καθοδηγούν το παραστρατιωτικό σώμα των «Μπασίζ». Οι «Φρουροί» είναι η ελίτ του ιρανικού στρατού, το καλύτερα εκπαιδευμένο και ετοιμοπόλεμο σώμα. Αποτελούν επίσης μια κρυφή οικονομική αυτοκρατορία, καθώς ελέγχουν περίπου το ένα τρίτο της οικονομίας της χώρας μέσω κρατικών ιδρυμάτων και εταιρειών που δραστηριοποιούνται κυρίως στην ενέργεια και τις κατασκευές.

**Στους «Μπασίζ» συμμετέχουν εθελοντικά όσοι είναι πολύ νέοι ή πολύ γέροι για να ανήκουν στους «Φρουρούς της Επανάστασης». Στην πράξη είναι μια λαϊκή πολιτοφυλακή.

Οι «Μπασίζ» (που σημαίνει «κινητοποίηση των καταπιεσμένων»), ιδρύθηκαν από τον Χομεϊνί και παίρνουν διαταγές απευθείας από τους «Φρουρούς». Εγιναν ευρέως γνωστοί κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ, όταν προσφέρονταν ως εθελοντές μάρτυρες, προκειμένου να οργανωθούν επιθέσεις κατά κύματα κατά των Ιρακινών. Σήμερα αποτελούν τη δύναμη κρούσης του Αχμαντινετζάντ κατά των οπαδών του Μουσαβί.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΖΗΡΓΑΝΟΥ