Την εκτίμηση πως δεν υπάρχει θέμα πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση εκφράζει, σε συνέντευξή του στη «Σ», ο επίτιμος πρόεδρος της ΕΔΕΚ Βάσος Λυσσαρίδης.
Ο κ. Λυσσαρίδης δηλώνει απαισιόδοξος για τα επόμενα βήματα και εκφράζει φόβους πως το προδιαγραφόμενο αδιέξοδο δεν θα αποδοθεί στην Τουρκία. Την ίδια ώρα, διαπιστώνει διάσταση μεταξύ των προεκλογικών δεσμεύσεων του Προέδρου Χριστόφια και των μετέπειτα χειρισμών του στο Κυπριακό, σημειώνοντας πως τα συνεργαζόμενα κόμματα στην Κυβέρνηση Δημήτρη Χριστόφια είναι καιρός να ξεκαθαρίσουν τις θέσεις τους.

Να αρχίσουμε με τις εξελίξεις στο Kυπριακό. Έχοντας ως δεδομένο το ορόσημο του Δεκεμβρίου, οπότε θα αξιολογηθεί η πορεία της Τουρκίας στην Ε.Ε. και των αποτελεσμάτων των «εκλογών» στα κατεχόμενα, πού οδηγούνται τα πράγματα κατά την εκτίμησή σας;
Δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος και πολύ φοβούμαι ότι το αδιέξοδο και πάλι δεν θα αποδοθεί στην Τουρκία. Στην καλύτερη περίπτωση, θα αποδοθεί και στις δύο πλευρές. Αλλά πέραν τούτου, υπάρχει κάτι πολύ πιο ουσιώδες, πολύ πιο βασικό. Θα πρέπει -και εδώ συμφωνούμε όλοι αλλά δεν προχωρούμε- να ξεκαθαρίσουμε ποια είναι η γραμμή πάνω στην οποία τοποθετούμε τη λύση του Κυπριακού. Τι ισχύει; Οι προεκλογικές διακηρύξεις όλων των πλευρών, συμπεριλαμβανομένου και του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, ή τα μετέπειτα, τα οποία έχουν λεχθεί είτε στο κοινό ανακοινωθέν είτε σε άλλες περιπτώσεις. Η δική μας η άποψη είναι ότι όλοι μας είμαστε δεσμευμένοι έναντι του λαού στη βάση των προεκλογικών διακηρύξεων. Και πάνω σε αυτή τη βάση θα πρέπει να διεξαχθεί ο διάλογος. Προσπάθησα και θα προσπαθήσω ξανά, και ελπίζω τελικά να επιτευχθεί, το Εθνικό Συμβούλιο να ξεκαθαρίσει αυτό το βασικό θέμα. Δηλαδή, το Εθνικό Συμβούλιο να ξεκαθαρίσει τη δική του άποψη. Ο Πρόεδρος είναι που θα υλοποιήσει την οποιαδήποτε απόφαση, αλλά τουλάχιστον δεν θα υπάρχουν εκκρεμότητες, γιατί ακόμη και μεταξύ των συγκυβερνώντων κομμάτων συνεχώς λέει «δεν τηρείτε τα υπεσχημένα». Ποιος δεν τηρεί τα υπεσχημένα; Εάν η προσπάθεια ανεύρεσης λύσης θα στηριχθεί πάνω στην ενότητα του κράτους, του χώρου, της οικονομίας, των θεσμών, την απαλλαγή από ξένη στρατιωτική παρουσία και κηδεμονίες, και τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των πολιτών, όπως είναι οι προεκλογικές διακηρύξεις, τότε νομίζω ότι δεν θα υπάρχει πρόβλημα.

Διαπιστώνετε, δηλαδή, ότι άλλα έλεγε προεκλογικά ο Πρόεδρος και άλλα τώρα;
Ότι υπήρξε μια διάσταση υπήρξε. Δεν δίστασα να τη δημοσιοποιήσω τότε με το κοινό ανακοινωθέν. Αλλά το γεγονός ότι οι ίδιοι προσπάθησαν το κοινό ανακοινωθέν να μην περιληφθεί στα έγγραφα των Η.Ε., μου δίνει την ελπίδα ότι υπάρχει πράγματι και εκ μέρους τους η διαπίστωση ότι δεν πρέπει η βάση του Κυπριακού να είναι η βάση του κοινού ανακοινωθέντος. Αυτό είναι ένα θετικό, το οποίο τονίζω. Είναι μια ένδειξη ότι μπορεί να έγινε αντιληπτή η κατολίσθηση που έγινε με το κοινό ανακοινωθέν.

Αποδίδετε κακές προθέσεις στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας;
Κακές προθέσεις δεν αποδίδω σε κανέναν. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει Κύπριος Πρόεδρος ή πολίτης, ο οποίος να μη θέλει το καλό του κυπριακού λαού ή να μη θέλει μια λύση η οποία πράγματι να διασφαλίζει τα βασικά τουλάχιστον. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Τα λάθη δεν μπορούν να παραγνωρίζονται και επομένως άλλο το να λένε όταν κάνουμε κριτική χειρισμών να φαίνεται ότι δεν θέλουμε λύση ή σε εκείνους να χρεώνουμε ότι δεν θέλουν λύση. Ούτε χρεώνω σε κανέναν ότι δεν θέλει καλή λύση του Κυπριακού, ούτε δέχομαι εν λευκώ ο καθένας να χειρίζεται το Κυπριακό.
Υπάρχει διάσταση απόψεων και διαφορετικές ερμηνείες για κάποιες πτυχές του Κυπριακού. Και το ερώτημα που τίθεται είναι ποιος μπορεί να κρίνει ποιος έχει δίκαιο;
Ο λαός. Γι’ αυτό είναι που είπα ότι οι θέσεις μας πρέπει να δημοσιοποιούνται. Εφόσον τις γνωρίζουν οι Τούρκοι, τις γνωρίζουν οι ξένοι, γιατί δεν πρέπει να τις γνωρίζει ο λαός, ώστε να συζητούμε επί τη βάσει των προτάσεων. Δεν λέω να διεξάγουμε το διάλογο μεταξύ των Ε/κ και των Τ/κ δημόσια. Ό,τι έχει δημοσιοποιηθεί θα πρέπει να αποτελεί κτήμα του λαού και θέμα συζήτησης μέσα στο λαό. Γι’ αυτό είπα ότι αν τηρηθούν οι προεκλογικές δεσμεύσεις, δεν θα έχουμε πρόβλημα.
Επειδή κατά καιρούς βλέπουμε έντονες αντιδράσεις σε δικές σας έντονες τοποθετήσεις, νιώθετε ότι δεν τυγχάνετε του σεβασμού που έπρεπε ως πολιτική προσωπικότητα της δικής σας εμβέλειας; Σημειώνω ότι τέτοιο θέμα τέθηκε από τον Πρόεδρο του Κινήματος Γιαννάκη Ομήρου.
Εγώ δεν θέλω σεβασμό έναντί μου. Θέλω σεβασμό έναντι των δεσμεύσεων προς το λαό. Εγώ δεν υπάρχω. Δεν είναι πρόβλημα Λυσσαρίδη, είναι πρόβλημα λαού. Δεν απαιτώ από κανέναν τίποτα, ούτε σεβασμό. Αλλά απαιτώ από όλους, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου, δέσμευση σε οτιδήποτε υποσχόμεθα στο λαό.
Ενόψει του χρονικού ορόσημου του Δεκεμβρίου, οπότε θα αξιολογηθεί η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, ποιες είναι οι δικές σας νουθεσίες, οι δικές σας προτάσεις για το χειρισμό του ζητήματος και σε σχέση με το Κυπριακό;
Αυτό το ορόσημο είναι πολύ σημαντικό. Και αν παρέλθει χωρίς συνέπειες για την Τουρκία, πολύ φοβούμαι ότι οι εξελίξεις θα είναι άκρως αρνητικές. Δεν δίστασα να πω ότι ήταν λάθος η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων Τουρκίας-Ε.Ε. χωρίς πρότερη υλοποίηση των υποχρεώσεων που έχει κάθε υποψήφια χώρα προς την Ε.Ε. Να μην επαναλάβουμε τα λάθη. Αυτή τη φορά πρέπει με σαφήνεια να πούμε ότι δεν μπορεί η Τουρκία να συνεχίζει μια ευρωπαϊκή πορεία αλά καρτ. Δεν ζητούμε από την Τουρκία να κάνει οτιδήποτε άλλο απ’ ό,τι θα έκανε οιαδήποτε υποψήφια χώρα έναντι της Ευρώπης. Δεν είναι μόνο έναντι της Κύπρου. Γι’ αυτό, νομίζω, αν παρέλθει και αυτό το ορόσημο με διάφορες μανούβρες των ξένων, χωρίς συνέπειες για την Τουρκία, προβλέπω ότι το μέλλον θα είναι πολύ δυσχερέστερο απ’ ό,τι είναι σήμερα.

Τα όσα λέχθηκαν από τον Πρωθυπουργό Καραμανλή και τον Πρόεδρο Χριστόφια πώς τα αξιολογείτε;
Κοιτάξτε, δεν συμφώνησα. Δεν συμφώνησε ούτε το κόμμα μου, ότι θα λέμε εκ των προτέρων ότι δεν θα προβάλουμε το βέτο ή είναι δύσκολο πολύ να το κάνουμε. Δίνουμε την ευχέρεια στην Τουρκία να χειρίζεται το θέμα χωρίς να αντιλαμβάνεται τις δυνατότητες προβολής βέτο. Με το ότι θα απομονωθούμε από τις ευρωπαϊκές χώρες, δεν συμφωνώ. Όταν εμείς επιμένουμε για υλοποίηση των δεσμεύσεων έναντι της Ευρώπης, δεν θα υπάρξει οποιαδήποτε απομόνωση. Μπορεί να υπάρχουν πολλές χώρες που για οικονομικά ή άλλα συμφέροντα να είναι έτοιμες να δεχθούν τα πάντα προς την Τουρκία, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αντανακλά τη λαϊκή ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, αλλά ακόμη και ούτε την πλειοψηφία των κυβερνήσεων. Μικρές χώρες για μικρά θέματα βάζουν βέτο. Αν εμείς για ένα θέμα που αφορά την ύπαρξή μας, την επιβίωσή μας, δεν δικαιούμαστε να προβάλουμε το βέτο, τότε πότε θα προβάλουμε το βέτο;

Θα υπάρξει μια ειδική σχέση

Σε προσωπικό επίπεδο είστε υπέρ της πλήρους ένταξης η υπέρ της ειδικής σχέσης;
Δεν υπάρχει θέμα πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. Όχι λόγω Κύπρου αλλά λόγω Ευρώπης. Γι’ αυτό εδώ υπάρχει άλλος ένας κίνδυνος. Αν λέμε δεν πειράζει, ας δεχτούμε κάτι τώρα και όταν έρθει η ώρα της τελικής ένταξης μπορούμε να προβάλουμε βέτο, αυτό είναι σφάλμα. Δεν θα υπάρξει τελική ένταξη. Θα υπάρξει μια ειδική σχέση. Επομένως, πρέπει κατά την πορεία να προβάλλουμε την ανάγκη συμμόρφωσης της Τουρκίας και όχι στο τέλος της διαδικασίας, όταν θα είναι πλέον αργά.

Θέλω να επιμένω. Είναι προς όφελος της Ευρώπης η πλήρης ένταξη ή η ειδική σχέση;
Προσωπική μου γνώμη είναι ότι δεν θα είναι προς όφελος της Ευρώπης, γιατί εδώ υπάρχει μια διελκυστίνδα. Η Ευρώπη, τα κράτη της στην πλειοψηφία τους προσπαθούν να απαλλαγούν από μια μορφή ημιδορυφορικής σχέσης με τους Αμερικανούς. Απαντούν στους Αμερικανούς ότι «δεν είναι δική σας δουλειά τι θα κάνουμε με την Ευρώπη». Και υπάρχουν και οι πλευρές όπως η Βρετανία, η Πολωνία και άλλες, οι οποίες ουσιαστικά βλέπουν την Ε.Ε. ως μια δορυφορική κίνηση των Αμερικανών. Η Τουρκία θα προσθέσει σ’ αυτό το στρατόπεδο. Είτε το θέλουν είτε όχι, θα αποτελέσει μια μορφή «Δούρειου Ίππου».

Είναι καιρός όλοι μας να ξεκαθαρίσουμε τις θέσεις μας
Γιατρέ μου, θέλω να έρθουμε λίγο στα του εσωτερικού μετώπου. Αυτή η κατάσταση τον τελευταίο χρόνο που επικρατεί στις σχέσεις των κομμάτων που στηρίζουν την κυβέρνηση Χριστόφια σας ενοχλεί; Το ΑΚΕΛ δηλώνει εμφαντικά ότι επιθυμεί όχι μόνο συνέχιση, αλλά ενίσχυση αυτής της συνεργασίας. Εσείς τι θέλετε;
Είναι καιρός όλοι μας να ξεκαθαρίσουμε τις θέσεις μας. Εδώ συμφωνούμε. Εάν πράγματι βρούμε μια κοινή βάση και κατ’ εμάς, επαναλαμβάνω φορτικά, κοινή βάση είναι οι δεσμεύσεις του Προέδρου προεκλογικώς προς τον κυπριακό λαό, αλλά και προς την ΕΔΕΚ, τότε όλα θα βαδίσουν ομαλά. Αν υπάρχει παρέκκλιση είτε από εκείνους είτε από εμάς, δηλαδή εμείς να ζητούμε περισσότερα απ’ όσα περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα ή αν και το ΑΚΕΛ και ο Πρόεδρος ουσιαστικά ξεφεύγουν από το πρόγραμμα, πρέπει να ξεκαθαρίσουν. Με εντιμότητα, με ειλικρίνεια, με αλληλοσεβασμό, εάν τα βρούμε πάνω στη βάση των προεκλογικών δεσμεύσεων καλώς, προχωρούμε και θα προχωρούμε, κατά τη γνώμη μου, προς την ορθή κατεύθυνση. Αν υπάρχουν διαφωνίες, να εκτεθούν.

Να εκτεθούν και μετά;
Αποτέλεσμα αν οι διαφωνίες είναι τόσο τραγικές, δηλαδή αν πράγματι υπάρχει πρόθεση να ξεφύγουμε όλως διόλου από τις προεκλογικές δεσμεύσεις, είναι φυσικό ότι εμείς δεν μπορούμε να ακολουθήσουμε αυτή την πορεία.
Σας ικανοποιεί το έργο που έχει παραγάγει μέχρι σήμερα η Κυβέρνηση στην οποία μετέχουν και Υπουργοί προερχόμενοι από την ΕΔΕΚ; Και μιλώ για το έργο που αφορά θέματα καθημερινότητας.
Υπάρχουν και στην καθημερινότητα πολλά πράγματα που θα μπορούσαν να γίνουν καλύτερα. Το να πούμε, όμως, ότι δεν παρήχθη έργο, νομίζω είναι υπερβολή. Αλλά το να πούμε ότι είμαστε πλήρως ικανοποιημένοι από το παραχθέν έργο, νομίζω και πάλι είναι υπερβολή, όπως συμβαίνει με κάθε Κυβέρνηση. Γι’ αυτό εκεί θα πρέπει να γίνεται μια συνεχής προσπάθεια, όχι μόνο από τα συνεργαζόμενα κόμματα αλλά και από την αντιπολίτευση -όσο είναι αντιπολίτευση- για να υπάρξει ένα καλύτερο έργο και στο εσωτερικό. Υπάρχουν ακόμη πολλά που εκκρεμούν.

Πού πιστεύεται ότι πρέπει να επικεντρωθούν οι προσπάθειες της Κυβέρνησης;
Να αντιμετωπίσουμε την επερχόμενη κρίση, που δεν είναι έργο της Κυβέρνησης. Να μη φορτώσουμε τώρα στην Κυβέρνηση την παγκόσμια οικονομική κρίση, αλλά χρειάζεται ένας μεγαλύτερος συντονισμός. Θα έλεγα ακόμα και συσκέψεις για τα οικονομικά θέματα όλων των κομμάτων, για να μπορέσουμε από κοινού να αναλάβουμε κάποιες ευθύνες και να αντιμετωπίσουμε την κρίση όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα. Θα υπάρξουν επιπτώσεις. Μπορεί ακόμη να μην έχουν φανεί πλήρως. Κατά τη γνώμη μου, θα είναι αφελές να πιστεύει κανείς ότι ολόκληρη η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια κρίση και η Κύπρος δεν θα αντιμετωπίσει καμία συνέπεια. Θα αντιμετωπίσουμε συνέπειες και να είμαστε έτοιμοι, με εντιμότητα, να μην αποδίδουμε όλες τις συνέπειες στην Κυβέρνηση και την κυβερνητική πολιτική, αλλά και από την άλλη η Κυβέρνηση να αντιληφθεί την ανάγκη συνεργασίας και επί των οικονομικών θεμάτων.

Η ψυχή δεν έχει ηλικία για όλους μας…

Γιατρέ, το σώμα σας σε λίγες μέρες κλείνει 89 έτη ζωής. Με την ψυχή σας τι γίνεται;
Η ψυχή δεν έχει ηλικία για όλους μας. Επομένως, ούτε η δική μου έχει ηλικία. Όσο υπάρχουν στόχοι, όσο υπάρχουν σκοποί στους οποίους πιστεύεις, όσο υπάρχουν αγώνες στους οποίους επιβάλλεται να συμμετέχεις, νομίζω ότι η ηλικία της ψυχής παραμένει ακίνητη.

Μετανιώνετε για κάτι σ’ όλη αυτήν την πορεία;
Για μικρά πράγματα επιμέρους είναι φυσικό να υπάρχουν πολλές δεύτερες σκέψεις, τις οποίες προσπαθώ τώρα και να καταγράψω. Αλλά στην κεντρική πορεία, την κεντρική κατεύθυνση, νομίζω όχι. Έχω την εντύπωση ότι η συμμετοχή στον απελευθερωτικό αγώνα αυτού του λαού ήταν επιβεβλημένη για κάθε Ελληνοκύπριο, οποιασδήποτε ιδεολογικής παράταξης. Λέω για τα μεγάλα γεγονότα. Ζυρίχη, δεν μετανιώνω για τη στάση την οποία τήρησα. Για τη στάση μου έναντι της Χούντας, έναντι της εσωτερικής ανωμαλίας, νομίζω ότι δεν έχω κανένα λόγο να κάνω δεύτερες σκέψεις. Επομένως, για τις σοβαρές κρίσεις και σοβαρές αποφάσεις νομίζω ότι δεν έχω δεύτερες σκέψεις. Για επιμέρους αποφάσεις, έχω πολλές.

Μπορείτε να μας πείτε μερικές;
Κοιτάξτε, είναι δύσκολο, γιατί τότε θα εμπλακώ. Να περιμένετε λίγο…

Αντιλαμβανόμαστε ότι γράφετε. Πότε να αναμένουμε κάτι;
Θέλω να ελπίζω -αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που έχω διαψεύσει τον εαυτό μου δυστυχώς- αρχές του νέου χρόνου. Έχω γράψει κάποια. Δεν είμαι ικανοποιημένος ακόμα. Ξέρετε, γράφω όχι απομνημονεύματα. Διηγούμαι αλά Μακρυγιάννη τα γεγονότα όπως τα έζησα. Και θέλω να πιστεύω ότι δικαιούμαι να απαιτήσω από τον αναγνώστη μου, να παραδεχθεί ότι εγώ δεν θα διαστρέψω ποτέ μου γεγονότα, για να δικαιολογήσω την άλφα ή τη βήτα στάση άλλων ή τη δική μου. Τώρα τα συμπεράσματά μου, τις κρίσεις μου, τις θέτω υπό την κρίση του καθενός και αλίμονο αν απαιτώ από τον αναγνώστη να συμφωνήσει μαζί με τις απόψεις η τα ιδεολογήματα. Αλλά τα γεγονότα να είστε βέβαιοι ότι θα είναι γεγονότα.

Μου επιτρέπετε να τη χαρακτηρίσω ως μια γραπτή παρακαταθήκη;
Αυτό θα έλεγα. Ότι είναι μια γραπτή αφήγηση της ζωής μου, την οποία θα διαβάζουν ακόμη και οι νέοι των δεκατριών, των δεκατεσσάρων, των δεκαπέντε. Αποφεύγω εξεζητημένες τοποθετήσεις, όρους κ.τ.λ. Τους θέλω να μάθουν την ιστορία αυτού του τόπου όπως εγώ την έζησα.

Σας ικανοποιεί το ενδιαφέρον που επιδεικνύει η νεολαία για την ιστορία αυτού του τόπου και το μέλλον του;
Η συμπεριφορά της νεολαίας αντανακλά τη συμπεριφορά της κοινωνίας.
Γι’ αυτό το να τα ρίχνουμε στους νέους όλα τα μειονεκτήματα, τα οποία αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζουμε, είναι λάθος. Η νεολαία έχει πάντοτε μεγαλύτερη τάση να αγωνιστεί για ιδανικά και έχει μεγαλύτερες τάσεις αυτοθυσίας. Αυτά είναι τα περίεργα. Όσο πιο νέοι τόσο πιο έτοιμοι είναι ακόμα να δώσουν και τη ζωή τους για ιδανικά. Γι’ αυτό ας κάνουμε μια γενικότερη ανάλυση της κοινωνίας μας, προτού σταθούμε στους νέους. Ακούω ανθρώπους της δικής μου γενιάς να λένε «άλλες οι δικές μας ηθικές αξίες». Καλύτερες ή χειρότερες; Εδώ είναι το θέμα. Ας μην κατηγορούμε τη νεολαία. Εγώ τουλάχιστον κάθε φορά που βρίσκομαι παρέα με νέους και συζητώ το κυπριακό πρόβλημα, αισθάνομαι ευτυχής και παρόλο που φαίνεται κοινότυπο, μαθαίνω πράγματα.

Κάτι τελευταίο. Αν σας ζητούσα να αποδώσετε τρία επίθετα στο Βάσο Λυσσαρίδη τι θα μου λέγατε;
Δεν νομίζω πως μπορώ να αποδώσω κανένα επίθετο στον εαυτό μου. Είμαι ένας απλός άνθρωπος, που προσπάθησε μέσα στις δυνατότητές του να κάνει εκείνο που ο ίδιος θεωρούσε σωστό.
ΣΗΜΕΡΙΝΗ