ΤΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ του πρώην γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας Ζάο Ζιγιάνγκ, που κυκλοφόρησαν πριν από λίγες ημέρες στην Κίνα, ρίχνουν νέο φως σε ένα κεφάλαιο που το κόμμα θα ήθελε να διαγραφεί από την Ιστορία: την κατάληψη της πλατείας Τιενανμέν από τους φοιτητές, πριν από είκοσι ακριβώς χρόνια, και την αιματηρή καταστολή της κινητοποίησής τους.
Στις 17 Μαΐου του 1989, ενώ φιλονικούσε με τους σκληροπυρηνικούς του κόμματος για την αντιμετώπιση των φοιτητικών κινητοποιήσεων, ο Ζάο εκλήθη στο σπίτι του «πατριάρχη» Ντενγκ Σιαοπίνγκ. Νόμιζε πως θα ήταν μια ιδιωτική συνάντηση, αλλά διαπίστωσε ότι ήταν επίσης προσκεκλημένα πολλά υψηλά στελέχη του Πολιτικού Γραφείου, μεταξύ των οποίων και πολλοί αντίπαλοί του.

Τότε κατάλαβε ότι ο Ντενγκ είχε ήδη αποφασίσει να αγνοήσει τις προτάσεις του για διάλογο και να επιβάλει στρατιωτικό νόμο.

Συνελήφθη
«Αποφάσισα πως ό,τι και να γινόταν, δεν θα ήμουν ο γενικός γραμματέας που θα καλούσε τον στρατό να κινηθεί εναντίον των φοιτητών», έγραψε ο Ζάο στα απομνημονεύματά του. Για την απόφασή του εκείνη συνελήφθη και τέθηκε σε κατ΄οίκον περιορισμό μέχρι τον θάνατό του, το 2005. Στη διάρκεια της μακράς κράτησης όμως κατόρθωσε να καταγράψει τα απομνημονεύματά του σε 30 κασέτες, τις οποίες σύμβουλοί του φυγάδευσαν από τη χώρα.

Από την ανάγνωση αυτού του βιβλίου προκύπτει όχι μόνο ότι ο Ζάο ήταν ο άνθρωπος που ενορχήστρωσε τα ανοίγματα της Κίνας προς τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά ότι τα ανοίγματα αυτά δεν υποστηρίχθηκαν πάντα από τον Ντενγκ, που έχει μείνει στην Ιστορία ως ο αρχιτέκτονας των μεταρρυθμίσεων. «Ο Ντενγκ ήταν ο νονός των μεταρρυθμίσεων, αλλά σε καθημερινή βάση ο πραγματικός αρχιτέκτονας ήταν ο Ζάο», λέει ο Ρόντρικ ΜακΦαρκάχαρ, καθηγητής του Χάρβαρντ και ειδικός για την Κίνα που έγραψε την εισαγωγή στο νέο βιβλίο.
ΝΕΑ