Ο κ. Χόλμπρουκ ενσωματώνει ένα νέο πρότυπο, το οποίο εμπεριέχει στρατιωτική ισχύ, αλλά δίνει έμφαση και στη διπλωματία
The New York Times
Η συνάντηση με τους Αφγανούς κληρικούς έφθανε στο τέλος της, όταν ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ο νέος Αμερικανός απεσταλμένος στην περιοχή, πλησίασε έναν από τους γηραιούς ιμάμηδες και τον τράβηξε στην άκρη. «Δεν ήσουν με τους Ταλιμπάν;», ρώτησε ο κ. Χόλμπρουκ
«Ναι ήμουν», είπε εκείνος.
«Γιατί έφυγες»;
«Είναι μεγάλη ιστορία», είπε ο κληρικός.
«Αν επιστρέψω», ρώτησε ο κ. Χόλμπρουκ «θα μου την πείς;».
Ο κληρικός έπιασε τα δυο χέρια του κ. Χόλμπρουκ και τα έσφιξε.
«Ναι, θα σας πω».
Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια τέτοια συζήτηση, ανάμεσα σε έναν ανώτερο Αμερικανό διπλωμάτη και ένα πρώην μέλος μιας ένοπλης οργάνωσης, με την οποία η χώρα βρίσκεται σε πόλεμο, να συμβαίνει σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή, μετά τον Σεπτέμβριο του 2001. Στα περίπου οκτώμισι χρόνια από τις επιθέσεις της 11/9, η εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών έδινε συχνά την εντύπωση ότι είναι αποκλειστικά στρατιωτική υπόθεση, όταν δεν διεξάγονταν από ανθρώπους, οι οποίοι δεν δίσταζαν να υπενθυμίζουν στους εχθρούς τους ότι διαθέτουν τη δύναμη των όπλων. Οι διπλωμάτες, στις περισσότερες των περιπτώσεων, παρακολουθούσαν από μακριά.

Η ώρα των διπλωματών
Ως αποτέλεσμα, η εμπλοκή της Αμερικής σε επικίνδυνα σημεία του κόσμου εκείνη την εποχή ήταν κυρίως στρατιωτικού τύπου – καλή για την προβολή ισχύος, αλλά ορισμένες φορές φαινόταν ότι χάνονταν ευκαιρίες, που θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν καλύτερα άνθρωποι χωρίς όπλα. Οχι μόνο στο Αφγανιστάν, αλλά και στο Ιράν, τη Βόρεια Κορέα και τη Μέση Ανατολή.
Ο ίδιος ο στρατός, επιβαρυμένος με δύο πολέμους, δυσανασχετούσε από το βάρος, που είχε αναλάβει χωρίς τη θέλησή του.
Ο κ. Χόλμπρουκ –έμπειρος, χαρισματικός– φαίνεται να ενσωματώνει ένα νέο πρότυπο, το οποίο περιλαμβάνει στρατιωτική ισχύ, αλλά δίνει έμφαση και σε άλλα μέσα, όπως η διπλωματία, η πειθώ και το χρήμα. Σε μια περιοδεία αστραπή, στη Νότια Ασία, την περασμένη εβδομάδα, ο κ. Χόλμπρουκ και ο στρατιωτικός ομόλογός του, ναύαρχος Μάικ Μάλεν, επικεφαλής του γενικού επιτελείου, συναντήθηκαν με μια ευρεία γκάμα ανθρώπων, οι οποίοι, σε άλλες εποχές, θα θεωρούνταν εχθροί ή τουλάχιστον ύποπτοι: πρώην μαχητές Ταλιμπάν, έναν πρώην κρατούμενο, ο οποίος πέρασε τρία χρόνια στο Γκουαντάναμο και ηγέτες από την Περιοχή των Φυλών, την ακυβέρνητη πακιστανική περιοχή, την οποία έχει μετατρέψει σε καταφύγιο η ηγεσία της Αλ Κάιντα.
Το αξιοσημείωτο δεν ήταν μόνο με ποιον κάθισε ο κ. Χόλμπρουκ, αλλά και τι συζήτησε: στις συγκεντρώσεις με απλούς Αφγανούς, για παράδειγμα, ο κ. Χόλμπρουκ ζήτησε συγγνώμη για τους αθέλητους θανάτους πολιτών από τον αμερικανικό στρατό.
Η αποκατάσταση της πολιτικής ηγεσίας πραγματοποιείται από την υπουργό Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον, η οποία έχει υποσχεθεί να καταστήσει και πάλι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ κέντρο διαμόρφωσης της εξωτερικής πολιτικής. Στα πρώτα έξι χρόνια της προεδρίας Μπους, ο υπουργός Αμύνης Ντόναλντ Ραμσφελντ είχε τον πρώτο λόγο στις σχέσεις της Ουάσιγκτον με τον υπόλοιπο κόσμο, παραμερίζοντας τους υπουργούς Εξωτερικών Κόλιν Πάουελ και Κοντολίζα Ράις. Παρομοίως, σε περιοχές όπως τα Βαλκάνια και το Ιράκ, ο στρατός άρχισε να αναλαμβάνει δραστηριότητες που κάποτε ανήκαν στους διπλωμάτες, όπως η επίβλεψη ανοικοδομήσεων και αναπτυξιακών έργων. Η κ. Κλίντον διατείνεται ότι δεν θέλει μόνο να πάρει πίσω αυτές τις αρμοδιότητες, αλλά και να αποκαταστήσει τον πρωταρχικό ρόλο της διπλωματίας στην επίλυση κρίσεων. Κεντρική θέση σ’ αυτή την προσπάθεια θα μπορούσε να έχει το Ιράν, το οποίο η Δύση φοβάται ότι μπορεί να αποκτήσει σύντομα πυρηνικά όπλα.
Ακόμη και ο ναύαρχος Μάλεν έχει αποκηρύξει αυτό που αποκαλεί «στρατιωτικοποίηση» της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και τάσσεται υπέρ της αποκατάστασης της επιρροής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Το 2007, όταν ο ναύαρχος Μάλεν ήταν επικεφαλής των ναυτικών επιχειρήσεων, προσφέρθηκε να παραχωρήσει ένα μέρος του προϋπολογισμού του στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, μια ασυνήθιστη ενέργεια για έναν κρατικό αξιωματούχο.
«Ο στρατός θα έπρεπε να καθοδηγείται από τη διπλωματία», είπε ο ναύαρχος Μάλεν, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του.

Καταστολή της Αλ Κάιντα
Είναι ίσως στο Αφγανιστάν, όπου τα αμερικανικά στρατεύματα έχουν εμπλακεί σε έναν αιματηρό πόλεμο, και στο Πακιστάν, το οποίο οδεύει προς το χάος, όπου η νέα διπλωματική προσέγγιση θα αντιμετωπίσει τις δυσκολότερες και σημαντικότερες δοκιμασίες.
Ο πρόεδρος Ομπάμα κατέστησε άμεση προτεραιότητά του στην περιοχή την καταστολή της Αλ Κάιντα και πρόσφατα διέταξε την αποστολή άλλων 21.000 στρατιωτών στο Αφγανιστάν. Αυτοί είναι στόχοι και μέσα στρατιωτικά όχι διπλωματικά. Αλλά ο πρόεδρος Ομπάμα έχει καταστήσει σαφές ότι για να νικήσει την αλ Κάιντα, η Αμερική πρέπει να εξαπολύσει μια μακρά και δαπανηρή εκστρατεία διπλωματίας και οικοδόμησης κράτους. Σκιαγραφώντας τη στρατηγική του, σε μια ομιλία του, τον περασμένο μήνα, ο Ομπάμα είπε ότι θα δώσει εντολή για μια «δραματική» αύξηση του αριθμού των πολιτών, που εργάζονται στο Αφγανιστάν. Είπε επίσης ότι θα δαπανήσει πολύ περισσότερα για να αντικρούσει την προπαγάνδα των Ταλιμπάν.

Μεγάλη οικονομική ενίσχυση του Πακιστάν
Οσον αφορά στο Πακιστάν, όπου δεν πολεμούν Αμερικανοί στρατιώτες, ο πρόεδρος Ομπάμα είπε ότι θα ζητήσει τεράστια αύξηση της οικονομικής βοήθειας προς τη χώρα, μεγάλο μέρος της οποίας θα κατευθυνθεί προς τις περιοχές των φυλών, όπου έχει βρει καταφύγιο η Αλ Κάιντα.
Ο σχεδιασμός των ΗΠΑ προβλέπει αποστολή στο Πακιστάν 1,5 δισ. δολαρίων, κάθε χρόνο, για τα επόμενα πέντε χρόνια. Αυτό θα σήμαινε ίσως ότι για πρώτη φορά η αμερικανική οικονομική και ανθρωπιστική βοήθεια προς το Πακιστάν θα είναι σχεδόν ίση με την αμυντική βοήθεια.
Με την οικονομική ενίσχυση του Πακιστάν επιχειρείται εν μέρει να μετατοπιστεί το βάρος από το Αφγανιστάν, αλλά και να βοηθηθεί το ίδιο το Πακιστάν. Πράγματι, με 175 εκατ. ανθρώπους, οι περισσότεροι απ’ τους οποίους φτωχοί και αγράμματοι και τεράστια αποθέματα πυρηνικών όπλων, το Πακιστάν αποτελεί δυνάμει πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα για τις ΗΠΑ από ότι το Αφγανιστάν. Η εξέγερση των Ταλιμπάν, που βρήκε καταφύγιο στο δυτικό Πακιστάν, μετά το 2001, αλλά επί χρόνια στρεφόταν μόνο εναντίον Αμερικανών και Αφγανών στρατιωτών, κατά μήκος των συνόρων του Αφγανιστάν, έχει αρχίσει να εξαπλώνεται ανατολικά στο ίδιο το Πακιστάν. «Ακόμη κι αν τα κάνουμε όλα σωστά στο Αφγανιστάν, δεν θα πετύχουμε αν δεν σταθεροποιήσουμε το Πακιστάν», είπε ο κ. Χόλμπρουκ, σε μια στάση του, στο Πακιστάν, την περασμένη εβδομάδα.
«Το Πακιστάν μπορεί να απειλήσει το Αφγανιστάν οποτεδήποτε θελήσει και με πολύ μικρό κόστος».
Ο 67χρονος κ. Χόλμπρουκ έχει μακρά ιστορία στη διπλωματία εν καιρώ πολέμου. Ως νεαρός υπάλληλος στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ πέρασε έξι χρόνια στο Βιετνάμ, στο αποκορύφωμα του πολέμου. Το 1995, ηγήθηκε της διαπραγματευτικής ομάδας στις ειρηνευτικές συνομιλίες του Ντέιτον, που έθεσαν τέλος στον πόλεμο της Βοσνίας. Κοιτάζοντας πίσω, ο κ. Χόλμπρουκ είπε ότι η κρίση στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν του θυμίζουν περισσότερο τις μέρες του στο Βιετνάμ, παρά στα Βαλκάνια. Τόσο οι Βιετκόνγκ, όσο και οι Ταλιμπάν ήταν εξεγέρσεις με ερείσματα στον τοπικό πληθυσμό και στις δυο περιπτώσεις η Αμερική υποστήριζε αδύναμες πολιτικές κυβερνήσεις. «Αλλά εκεί τελειώνουν οι ομοιότητες», είπε ο κ. Χόλμπρουκ. «Στο Αφγανιστάν δεν υπάρχει βορειοβιετναμέζικος στρατός έτοιμος να εισβάλει στη χώρα».