Το παρασκήνιο της έκρηξης Ερντογάν κατά Πέρες στο Νταβός και το «παιχνίδι» στη Μέση Ανατολή

Του Αλεξανδρου Μασσαβετα
«Είσαι γέρος, γι’ αυτό φωνάζεις… Εσείς ξέρετε καλά να σκοτώνετε». Αναυδοι έμειναν Τούρκοι και Ισραηλινοί με την έκρηξη του Ταγίπ Ερντογάν κατά του Σιμόν Πέρες στο Νταβός. Οι αρχικές ανησυχίες μήπως το επεισόδιο πλήξει ανεπανόρθωτα τις σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ και τη Δύση υποχωρούν, καθώς Τουρκία, Ισραήλ και ΗΠΑ έχουν επιδοθεί σε…συντονισμένο αγώνα «πυρόσβεσης» και μία προσπάθεια να το αποδώσουν στον εκρηκτικό χαρακτήρα του Τούρκου πρωθυπουργού.
Σχεδόν κανείς στους διπλωματικούς και στρατιωτικούς κύκλους Τουρκίας και Ισραήλ δεν επιθυμεί κρίση στις διμερείς σχέσεις. Ωστόσο, η κοινή γνώμη έχει ηλεκτριστεί ανησυχητικά. Πίσω από την πρόσφατη επίσκεψη στην Αγκυρα του Τζορτζ Μίτσελ, ειδικού απεσταλμένου του Προέδρου Ομπάμα για το Μεσανατολικό, ελλοχεύουν αμερικανικές ανησυχίες ότι ο «φθηνός λαϊκισμός» του Ερντογάν μπορεί να απομακρύνει την Τουρκία από τη Δύση, αλλά και να υπονομεύσει τη στήριξη που η νέα αμερικανική διοίκηση παρέχει στα τουρκικά σχέδια μεσολάβησης για την ειρήνευση στην περιοχή.

Το ναυάγιο της παρέμβασης
Το παρασκήνιο της έκρηξης Ερντογάν διαφωτίσθηκε από δημοσίευμα της ισραηλινής εφημερίδας Haaretz. Κατά την επίσκεψη του Εχούντ Ολμερτ στην Αγκυρα, μία μόλις εβδομάδα πριν από την επιχείρηση στη Γάζα, ο Ερντογάν μεσολάβησε σε τετράωρη συνομιλία μεταξύ του Ισραηλινού πρωθυπουργού και του Σύριου προέδρου Ασαντ. Ολμερτ και Ασαντ είχαν συμφωνήσει στην έναρξη απευθείας συνομιλιών. Μιλώντας έκαστος χωριστά με τον Ερντογάν (ο Ασαντ από το τηλέφωνο), είχαν συντάξει προσχέδιο κοινής δήλωσης για επικείμενη έναρξή τους. Οταν άρχισε η επίθεση στη Γάζα, ο Ερντογάν θεώρησε ότι ο Ολμερτ τον ενέπαιξε, αποκρύπτοντας το σχέδιο. Στην απογοήτευση για το ναυάγιο της μεσολάβησης οφείλεται το επεισόδιο στο Νταβός, αλλά και ο χαρακτηρισμός της ισραηλινής επιχείρησης από τον Ερντογάν ως «προσβολή πρωτίστως κατά της Τουρκίας».
Ο Ολμερτ, σε δηλώσεις του μετά το Νταβός, ισχυρίσθηκε πως στην Αγκυρα δεν γνώριζε για την επίθεση. Πηγή των ισραηλινών υπηρεσιών ασφαλείας αρνήθηκε να σχολιάσει τον ισχυρισμό, δήλωσε ωστόσο στην «Κ»: «Εκτιμούμε ιδιαίτερα τις προσπάθειες μεσολάβησης του Ερντογάν για την ειρήνευση μεταξύ Ισραήλ και Συρίας. Ωστόσο, δεν ήταν δυνατόν να ειδοποιηθεί για την επικείμενη επίθεση στη Γάζα. Ο Ερντογαν και η τουρκική κυβέρνηση διατηρούν στενότατες σχέσεις με τη Χαμάς. Εάν ενημερώνονταν, το μυστικό θα περνούσε στην άλλη πλευρά. Θα χάναμε το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού».
Αποτελεί κοινό συμπέρασμα των κεντρώων αναλυτών σε Τουρκία και Ισραήλ ότι η περίφημη έκρηξη του Νταβός έγινε προς εσωτερική κατανάλωση. Εν όψει των δημοτικών εκλογών στις 29 Μαρτίου, ο Ερντογάν θέλησε να παρουσιασθεί στους ψηφοφόρους ως «η φωνή των αδυνάτων και των κατατρεγμένων». Η αντίθεση στην πολιτική του Ισραήλ και ο αντιαμερικανισμός συνενώνουν όλο το φάσμα των Τούρκων ψηφοφόρων, πέραν ιδεολογικών πεποιθήσεων. Η επίκλησή τους κομίζει πολιτικά ωφέλη. Παράλληλα, ο Ερντογάν θέλησε να προειδοποιήσει ότι δεν πρόκειται να ανεχθεί επιβουλές κατά της φιλοδοξίας να αποτελέσει τον κύριο μεσολαβητή στο Μεσανατολικό. Οι ίδιοι αναλυτές σημειώνουν ότι ο θεατρινισμός του δεν πρέπει να επηρεάσει τη στενότατη στρατηγική συνεργασία Τουρκίας – Ισραήλ.
Ισραηλινή διπλωματική πηγή είπε στην «Κ»: «O Ερντογαν μπορεί να κάνει τον κλόουν όποτε θέλει. Ολοι γνωρίζουν πως η ευρύτερη στρατιωτική και στρατηγική συνεργασία των δύο χωρών δεν εξαρτάται από πρόσωπα που έρχονται και παρέρχονται». Κύκλοι προσκείμενοι στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις και διπλωματία εξέφρασαν στην «Κ» γενική δυσαρέσκεια για την ένταση με το Ισραήλ, τονίζοντας ότι η επικείμενη επίσκεψη του προέδρου Γκιουλ στο Ισραήλ θα αποτελέσει κίνηση πυρόσβεσης. Ο προγραμματισμός της μετά τις εκλογές του Μαρτίου αποδεικνύει την προσπάθεια του κυβερνώντος κόμματος να καπηλευθεί τα αντι-ισραηλινά συναισθήματα της κοινής γνώμης, προσθέτουν. «Οι χώρες κτίζουν τις συμμαχίες τους πάνω σε συμφέροντα, όχι πάνω σε συνθήματα περί φιλίας και συναδέλφωσης. Αυτά είναι για τα μουσικά φεστιβάλ, και λυπάμαι που ο πρωθυπουργός μας συμπεριφέρεται σαν λαϊκός αοιδός…», είπε χαρακτηριστικά στην «Κ» διπλωματική πηγή.
Η πεποίθηση ότι η τουρκο-ισραηλινή στρατιωτική συμμαχία είναι κτισμένη σε γερά θεμέλια αμοιβαίου συμφέροντος κυριαρχεί και στον ισραηλινό τύπο. Η ισραηλινή κοινή γνώμη, που πάσχει από «σύνδρομο πολιορκίας», εξεμάνη με τον Ερντογάν. Την εξέφρασε ο αρχηγός των χερσαίων δυνάμεων Αβι Μιζραχί, που αντεπιτέθηκε καλώντας τον Ερντογάν να… «κοιταχθεί στον καθρέπτη». Ο Μιζραχί αναμάσησε τα σχόλια πολλών Ισραηλινών, που υπενθύμιζαν το βεβαρημένο μητρώο της Τουρκίας: Γενοκτονία Αρμενίων, «εκκαθαρίσεις» κατά Κούρδων, κατοχή της Κύπρου. Μια χώρα με τόσο λερωμένη τη φωλιά της δεν μπορεί να κάνει υποδείξεις ηθικής, δήλωνε ο Μιζραχί. Συγκέντρωσε ωστόσο τα πυρά Ισραηλινών αναλυτών, που καλούσαν το Ισραήλ να καταπιεί την προσβολή του Νταβός αδιαμαρτύρητα, δίνοντας προτεραιότητα στη στρατιωτική συνεργασία με την Τουρκία.
Ο ειδικός απεσταλμένος για το Μεσανατολικό, Τζορτζ Μίτσελ, προέβη στην πρώτη ρητή δήλωση της αμερικανικής πλευράς ότι οι ΗΠΑ εγκρίνουν τις τουρκικές μεσολαβητικές προσπάθειες στη Μέση Ανατολή και προσβλέπουν στην επανάληψή τους. Ο Ομπάμα αποδίδει μεγάλη σημασία στην Τουρκία ως σύμμαχο και στρατηγικό εταίρο, ενώ αναμένει τις νέες πρωτοβουλίες της κυβέρνησης Ερντογάν για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή, δήλωνε. Μίλησε για τον «μοναδικό» ρόλο που η Τουρκία, ως δημοκρατική χώρα, μπορεί να διαδραματίσει στην περιοχή – όλα όσα ήλπιζε η Αγκυρα να ακούσει. Παράλληλα, μετέφερε με τρόπο ευγενικό την αμερικανική επιθυμία να επαναβεβαιωθούν οι στενές σχέσεις της χώρας με το Ισραήλ.

«Φερέγγυος διαμεσολαβητής» η Αγκυρα
Η προεδρία Ομπάμα προφανώς διάκειται θετικότερα από την προεδρία Μπους στην προοπτική του ηγετικού ρόλου της Τουρκίας στο Μεσανατολικό – ανακοινώθηκε ήδη επίσκεψη της Αμερικανίδας υπουργού Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, στην Αγκυρα, εντός του Μαρτίου.
Ο Ερντογάν, από την άλλη, κάλεσε τις ΗΠΑ να δεχθούν πως μια λύση του Μεσανατολικού, ερήμην της Χαμάς, δεν είναι ρεαλιστική, ενώ προέτρεψε τη νέα προεδρία να σταματήσει την «προνομιακή μεταχείριση» του Ισραήλ. Προφανώς, η Τουρκία αισθάνεται δυνατή λόγω του αυξημένου γοήτρου που απολαύει στην περιοχή. Δεν είναι μόνο οι ΗΠΑ που ζητούν τη μεσολάβηση του Ερντογάν μεταξύ Ισραήλ – Δύσης από τη μία, και Ιράν – Συρίας – Χαμάς από την άλλη. Σε πρόσφατες δηλώσεις τους, τόσο ο πρόεδρος Ασαντ όσο και η ιρανική κυβέρνηση ζητούν την ανάληψη πρωτοβουλιών από την Αγκυρα, την οποία θεωρούν καλόπιστο και φερέγγυο συνομιλητή.
KATHIMERINI