Αλλαγή πλεύσης της Αθήνας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις
Τι εγκυμονούν οι προκλήσεις της Αγκυρας στο Αιγαίο
Εμπειροι διπλωμάτες προειδοποιούν ότι η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας δεν αποτελεί πανάκεια
ΑΓΓ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ, Ν. ΧΑΣΑΠΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΡΟΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ της πολιτικής της έναντι της Τουρκίας προσανατολίζεται η Αθήνα μετά την κλιμακούμενη προκλητικότητα της Αγκυρας στο Αιγαίο, με την οποία επιδιώκει ξεκάθαρα τη δημιουργία τετελεσμένων, με κατ΄ αρχήν επιδίωξη τη διχοτόμηση του Αιγαίου. Σε κλειστές συσκέψεις το τελευταίο διάστημα στο υπουργείο Εξωτερικών έμπειροι διπλωμάτες έχουν καταθέσει συγκεκριμένες εισηγήσεις, σύμφωνα με τις οποίες η Ελλάδα πρέπει να…παύσει να επαναπαύεται στην άποψη ότι η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας προς την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) είναι ένας αυτόματος πιλότος που θα οδηγήσει στον εκδημοκρατισμό της και κατά συνέπεια στη βελτίωση των διμερών σχέσεων. Αντιθέτως, η Αθήνα πρέπει, σύμφωνα με τις προαναφερθείσες εισηγήσεις, να εκμεταλλευθεί το προνομιακό για αυτή «γήπεδο» της ΕΕ και την επικείμενη επαναξιολόγηση της τουρκικής ενταξιακής πορείας το 2009 προκειμένου να διασφαλίσει τον σεβασμό των σχέσεων καλής γειτονίας, αλλά και την παραπομπή του θέματος της υφαλοκρηπίδας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η επιλογή μιας τέτοιας στρατηγικής, η οποία αν και με παραλλαγές θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «νέο Ελσίνκι», προϋποθέτει αλλαγή στάσης και ίσως προβολή αντιρρήσεων στο άνοιγμα νέων διαπραγματευτικών κεφαλαίων, κάτι που η Αθήνα εμφανίζεται, όσο συνεχίζονται οι τουρκικές προκλήσεις, έτοιμη να πράξει. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», οι επιτελείς του υπουργείου Εθνικής Αμυνας τέθηκαν σε ετοιμότητα, αυξάνοντας τον βαθμό αντίδρασης σε ορισμένες μονάδες και στελεχώνοντας με επιπλέον προσωπικό τα παρατηρητήρια στα νησιά τόσο του Κεντρικού Αιγαίου όσο και της Δωδεκανήσου. Αεροπορικές και ναυτικές μονάδες στο Κεντρικό και στο Νότιο Αιγαίο, ενισχυμένες αυτή τη φορά, βρίσκονται επίσης σε ετοιμότητα για πλήρη επιτήρηση του FΙR Αθηνών και των χωρικών μας υδάτων. Οι κινήσεις αυτές αλλά και οι επόμενες, αν συνεχισθούν οι τουρκικές προκλήσεις, υποδηλώνουν πλέον αλλαγή πλεύσης της Αθήνας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Επιδιώκοντας τη «διχοτόμηση» του Αιγαίου, με βασικό επιχείρημα ότι αποτελεί ημίκλειστη θάλασσα και ότι η Τουρκία έχει ζωτικά συμφέροντα στην περιοχή, η Αγκυρα πιστεύει πως θα δοθεί αυτομάτως λύση και στο θέμα της υφαλοκρηπίδας των νησιών, της εκμετάλλευσης πιθανών κοιτασμάτων πετρελαίου, καθώς και σε θέματα ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας εντός του FΙR Αθηνών. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι στις τελευταίες προκλήσεις της Αγκυρας οι τούρκοι πιλότοι των F-16 στοχοποίησαν ακόμη και ελληνικό ελικόπτερο έρευνας και διάσωσης, αμφισβητώντας την επιχειρησιακή του δράση εντός του FΙR Αθηνών και διεκδικώντας συμμετοχή επί ίσοις όροις στην έρευνα στο Αιγαίο. Επιπλέον είναι φανερό ότι με το να διεκδικούν (μέσω της στρατιωτικής ισχύος) «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο οι Τούρκοι επιδιώκουν και τον έλεγχο ορισμένων ανενεργών αεροδιαδρόμων, μαζί με τα οικονομικά οφέλη που θα αποκόμιζαν με τις υπερπτήσεις (overflight fees).
Οι συνεχιζόμενες προκλήσεις της Τουρκίας, που εγκυμονούν σοβαρό κίνδυνο θερμού επεισοδίου, εστιάζονται στην ευρύτερη περιοχή των Δωδεκανήσων σε δύο επίπεδα:
-πρώτον, στην επαναφορά της θεωρίας περί «γκρίζων ζωνών», ώστε να αποδυναμωθούν τα ελληνικά επιχειρήματα ότι τα σύνορα- εναέρια, θαλάσσια, αλλά και υποθαλάσσια- στο Αιγαίο είναι καθορισμένα με διεθνείς συμφωνίες και,
-δεύτερον, στο να «παγώσει» προς όφελός της το ζήτημα του καθορισμού της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η νέα τουρκική κινητικότητα άρχισε να εκδηλώνεται μετά την επιτυχή διεξαγωγή της άσκησης «Νoble Αrcher» στον Αγιο Ευστράτιο με τη συμμετοχή και νατοϊκών αεροσκαφών. Αρχικά η Αγκυρα τήρησε «σιγήν ιχθύος». Λίγο αργότερα όμως επανήλθε δυναμικά, εστιάζοντας στην περιοχή Αγαθονησίου- Φαρμακονησίου.
Η ελληνική πλευρά προσπάθησε να τηρήσει χαμηλούς τόνους (αυτό άλλωστε αποτελεί και αίτημα της Ουάσιγκτον, όπως το μετέφερε στην κυρία Ντόρα Μπακογιάννη ο αμερικανός πρεσβευτής Ντάνιελ Σπέκχαρντ), αν και καθυστέρησε στην αντίδρασή της. Είναι χαρακτηριστικό ότι η υπουργός Εξωτερικών προχώρησε σε επίσημη δήλωση μόλις την περασμένη Τετάρτη, για να ακολουθήσει την Πέμπτη, σε υψηλότερους πάντως τόνους, ο υπουργός Αμυνας κ. Ευ.Μεϊμαράκης. Ο πρώτος που είχε αντιδράσει στην τουρκική προκλητικότητα ήταν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κ.Παπούλιας, η επίσκεψη του οποίου στο Αγαθονήσι ανήμερα τα Θεοφάνια ενόχλησε σφόδρα την Αγκυρα. Αυτός ήταν και ο λόγος που στη Βασιλίσσης Σοφίας σήμανε μίνι συναγερμός όταν την ίδια ημέρα το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε για εφ΄ όλης της ύλης συζήτηση τον πρεσβευτή κ. Φ.Ξύδα. Τελικά, οι Τούρκοι αναφέρθηκαν στην ανάγκη να ηρεμήσουν τα πνεύματα και να εξετασθεί προς τον σκοπό αυτόν η επιτάχυνση της υλοποίησης των… ξεχασμένων Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) στο Αιγαίο.

Αναχαιτίζει ο… κλέφτης
Oι συνεχιζόμενες είσοδοι τουρκικών μαχητικών F-16 και βομβαρδιστικών F-4 Φάντομ σε σχηματισμούς μάχης οκτώ αεροσκαφών τόσο στον ελληνικό εναέριο χώρο όσο και στο FΙR Αθηνών (με τα F-16 να αναχαιτίζουν ελληνικά αεροσκάφη και εν συνεχεία τα F-4 να προχωρούν σε εικονικό βομβαρδισμό στόχων) συνιστούν ποιοτική διαφοροποίηση. Ιδιαίτερα όμως οι υπερπτήσεις πάνω από το Φαρμακονήσι και το Αγαθονήσι σε χαμηλό ύψος καθώς και οι αναχαιτίσεις ελληνικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων που συμμετείχαν σε επιχείρηση έρευνας και διάσωσης έχουν ως βασικό σκοπό, σύμφωνα με έγκυρες διπλωματικές πηγές, να επαναφέρουν στο προσκήνιο τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών», την οποία προέβαλε η Αγκυρα μετά την κρίση των Ιμίων το 1996. Με αυτήν αμφισβητεί ευθέως το καθεστώς των θαλάσσιων και εναέριων συνόρων στα Δωδεκάνησα, καθώς και την ελληνική κυριαρχία επί νήσων και βραχονησίδων, όπως αυτά καθορίζονται από τις συμφωνίες του 1932 και του 1947 μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας. Το εντελώς καινούργιο στοιχείο όμως είναι τα σήματα που εκπέμπουν οι Τούρκοι προειδοποιώντας ελληνικά αεροσκάφη ή ελικόπτερα ότι βρίσκονται σε τουρκικό εναέριο χώρο και αν δεν φύγουν θα αναχαιτιστούν.
ΒΗΜΑ