Ο πρόεδρος της Κύπρου κ. Δημήτρης Χριστόφιας (δεξιά) και ο ηγέτης των Τουρκοκυπρίων κ. Μεχμέτ Αλί Ταλάτ (δεύτερος από αριστερά) σε πρόσφατη συνάντησή τους στην ελεγχόμενη από τον ΟΗΕ περιοχή της Λευκωσίας

* Ενα οδοιπορικό στο «μέτωπο» των εξελίξεων του Κυπριακού
Τυχόν αποτυχία των διαπραγματεύσεων θα είναι ένα ακόμη βήμα προς την (οριστική) διχοτόμηση

ΡΙΧΑΡΔΟΣ ΣΩΜΕΡΙΤΗΣ, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

Η Κύπρος διψάει. Ολη. Η μεν και η δε. Οι άνθρωποι και η γη. Την έχει ξεχάσει η βροχή, στέρεψαν τα αποθέματα. Η αναδάσωση που επιχειρήθηκε στα Κατεχόμενα, στον δρόμο προς την Κερύνεια, θυμίζει σε μερικές περιοχές καμένο δάσος. Η πεδιάδα, στον δρόμο από τη Λευκωσία προς τη Λάρνακα, έχει το χρώμα της Αφρικής. Στα ξενοδοχεία σού θυμίζουν να μη σπαταλάς το λιγοστό νερό της παροχής με την τόσο έντονη μυρωδιά χλωρίου: προέρχεται είτε από την πολυδάπανη αφαλάτωση είτε από την Ελευσίνα – ναι, από την Ελλάδα.
Υπάρχει λύση; Η απάντηση είναι…«Ναι». Οπως και για το Κυπριακό. Απαιτεί, μου εξήγησαν, μια σημαντική επένδυση και μια συμφωνία με την Τουρκία. Για να υπάρξει ένας υποθαλάσσιος αγωγός μεταφοράς του νερού από τα τουρκικά παράλια στην Κύπρο. Μεγάλο το έργο αλλά πραγματοποιήσιμο.
Προϋποθέτει όμως τη λύση του εθνικού προβλήματος. Την επανενοποίηση του νησιού. Για την ώρα δεν ακούς κουβέντα για το νερό. Οι συζητήσεις, παντού, αφορούν το «εθνικό θέμα». Εχουν αρχίσει διαπραγματεύσεις πρόσωπο με πρόσωπο, Δημήτρη Χριστόφια και Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Συν, οι άνθρωποι του ΟΗΕ. Ο «διεθνής παράγοντας», όπως λένε, εννοώντας και πολλούς άλλους. Δυστυχώς, όχι άμεσα και την Ευρωπαϊκή Ενωση. Κι ας είναι η Κύπρος ευρωπαϊκή.
Στο γραφείο του κ. Ταλάτ υπάρχει ένας τεράστιος παγκόσμιος χάρτης. Πολύχρωμος. Η Κύπρος βρίσκεται ακριβώς στη μέση. Μια κουκκίδα. Μου την έδειξε ο τουρκοκύπριος ηγέτης γελώντας: «Για να μην ξεχνιόμαστε»…
Πόσοι συμμερίζονται το χιούμορ του; Οπως εμείς και οι Τούρκοι έτσι και οι Κύπριοι πιστεύουν ότι το νησί τους είναι αντικείμενο όλων των διεθνών συνωμοσιών, επιβουλών και βλέψεων. Θέλουν απαιτητικά τη διεθνή συμπαράσταση, αλλά το πιο δύσκολο «επάγγελμα» στα μέρη μας είναι αυτό του διεθνούς μεσολαβητή. Θέλουν απαιτητικά το ενδιαφέρον των ισχυρών και ιδιαίτερα των ΗΠΑ, αλλά μόλις αρχίσει να εκδηλώνεται ψάχνουν για το ποιες καταχθόνιες δολοπλοκίες απεργάζονται. Μία από τις ελάχιστες περιοχές της οικουμένης που θεώρησαν ύποπτη την απονομή του βραβείου Νομπέλ Ειρήνης στον Φινλανδό Αχτισάαρι, αυτόν τον ακούραστο ειρηνοποιό, είναι η δική μας. Ο Κόφι Αναν παραμένει «εχθρός». Και ο απεσταλμένος του στην Κύπρο, ο Ντε Σότο, λοιδορήθηκε.
Εχουν αλλάξει όμως πολλά στην Κυπριακή Δημοκρατία το τελευταίο διάστημα. Στα Κατεχόμενα η οικονομική αλλά και η κρατική υπόσταση είναι λειτουργικό γεγονός. Στα ελεύθερα, πρόσφατα ακόμη δέσποζε απόλυτα ο Τάσσος Παπαδόπουλος, το «Οχι», ο υπόγειος μύθος τού «καλά είμαστε όπως είμαστε». Με την εκλογή του Δημήτρη Χριστόφια, κι ας ήταν ο κύριος σύμμαχος του Παπαδόπουλου, ο πανίσχυρος τέως πρόεδρος, που αποπειράθηκε να διαφεντεύει και στην Αθήνα, απλά «δεν υπάρχει». Τουλάχιστον αυτή τη στιγμή. Περιμένει; Δεν αποκλείεται. Αλλά αν πράγματι περιμένει κάτι για να επανακάμψει, αυτό δεν μπορεί να είναι παρά η αποτυχία των διαπραγματεύσεων Χριστόφια – Ταλάτ. Και δεν συνάντησα κανέναν, και από τις δύο πλευρές, που να μη θεωρεί ότι η διαπραγμάτευση αυτή, αν αποτύχει, θα εδραιώσει οριστικά τη διχοτόμηση.
Μολοντούτο, ο μύθος τού «Οχι» δεν έχει παραμεριστεί. Βρίσκεται στο επίκεντρο των αντιθέσεων και των αντιφάσεων της ελληνοκυπριακής πλευράς, που με τον τρόπο αυτόν αυτοπαγιδεύεται. Ο λόγος; Απλούστατος: Δεν υπάρχει περίπτωση πραγματικής διαπραγμάτευσης χωρίς αναφορά σε όσα από δεκαετίες έχουν καταγραφεί στους φακέλους των Ηνωμένων Εθνών και φυσικά των δύο πλευρών. Και έχουν καταγραφεί όχι μόνο προβλήματα αλλά και λύσεις. Αν αυτά παραμεριστούν, θα χαθούν επιχειρήματα και ευκαιρίες.
Δεν είναι λίγοι στη Λευκωσία όσοι πιστεύουν ότι το ζητούμενο είναι η αναζήτηση και η εξεύρεση συμβιβασμών για τα σημεία εκείνα, π.χ. του Σχεδίου Αναν, που αιτιολόγησαν την απόρριψή του τουλάχιστον από το ΑΚΕΛ του κ. Χριστόφια. Δεν αποκλείεται φυσικά κάπως έτσι να πολιτεύονται μυστικά οι δύο συνομιλητές. Εχουν προχωρήσει όμως; Μάλλον όχι, τουλάχιστον στα σημαντικά. «Ως τώρα καταθέτουμε θέσεις και απόψεις, δεν έχει αρχίσει μια ουσιαστική διαπραγμάτευση» μου είπε ο κ. Ταλάτ. Και δεν λένε κάτι το ουσιαστικά διαφορετικό οι συνεργάτες του κ. Χριστόφια, που επίσης θέλει λύση, και ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ. Αυτά αφορούν τις δομές της Ομοσπονδίας. Είναι τα πιο δύσκολα; Παραδόξως, η ελληνοκυπριακή πλευρά φαίνεται να το πιστεύει. Οχι τόσο και η τουρκοκυπριακή: «Τα πιο δύσκολα κεφάλαια είναι το περιουσιακό και το εδαφικό» τονίζει ο κ. Ταλάτ. Και αυτό γιατί «αφορούν τη ζωή και την τύχη των ανθρώπων».
Ο κ. Ταλάτ, που τον ρωτήσαμε, διέψευσε κατηγορηματικά ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά πρότεινε σημαντικές ομοσπονδιακές αρμοδιότητες (FIR, αεροδρόμια και λιμάνια, αρχαιολογία κ.ά.). Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μια συστηματική κατασκευή τέτοιου είδους πληροφοριών από κύκλους όχι της αντιπολίτευσης (ο ηγέτης του ισχυρού συντηρητικού αλλά τολμηρού ΔηΣυ κ. Αναστασιάδης είναι ξεκάθαρος και μας το δήλωσε: στηρίζει τις συνομιλίες), αλλά από μέρους «πολιτικών συμμάχων» του κ. Χριστόφια. Και επίσης, κάποιες δηλώσεις και του κ. Χριστόφια και του κ. Ταλάτ (λόγος στο Στρασβούργο) δημιουργούν κακό κλίμα.
Παράδειγμα, οι δηλώσεις του κ. Χριστόφια για την εκλογή της Τουρκίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας: δεν ξέρει ότι ο συνομιλητής του έχει μύριες όσες δεσμεύσεις απέναντι στην Τουρκία και μάχεται για να προχωρήσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα (ως την προσεχή άνοιξη) η υπόθεση της επανενοποίησης;
Πολλοί, απερίσκεπτα, αποδέχονται την «εθνικά καθαρή» λογική μιας διχοτόμησης ώστε να μην υπάρξει συνεταιρισμός εξουσίας με την άλλη πλευρά (ομοσπονδία). Προφανώς δεν σκέφτηκαν ποτέ ότι έτσι το σύνορο Ευρώπης και Μικράς Ασίας θα τέμνει τη Λευκωσία στα δύο. Και αυτό παίζεται τώρα. Αύριο θα είναι αργά.

Το ΒΗΜΑ